WYBRANE ZAGADNIENIA KLINICZNE - CZĘŚĆ 4

NADCIŚNIENIE

Nadciśnienie to podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi powyżej granic normy. Nadciśnienie tętnicze można rozpoznać, jeśli średnie wartości ciśnienia tętniczego (wyliczone co najmniej z dwóch pomiarów dokonanych podczas co najmniej dwóch rożnych wizyt u lekarza), są równe lub wyższe niż 140 mm Hg dla ciśnienia skurczowego i/lub 90 mm Hg dla ciśnienia rozkurczowego. To idealne ciśnienie wynosi 120/80 mm Hg.

Nadciśnienie  tętnicze jest  chorobą cywilizacyjną i pozostaje najważniejszym czynnikiem ryzyka przedwczesnej śmierci na całym świecie. Wysokość ciśnienia tętniczego wykazuje związek ze śmiertelnością i zapadalnością na choroby układu krążenia (zawał serca, udar mózgu, niewydolność serca, choroba tętnic obwodowych), niewydolność nerek.

 Im więcej takich objawów obserwujesz u siebie, tym większe jest prawdopodobieństwo, że cierpisz na nadciśnienie tętnicze:

·         ucisk w głowie – pojawia się okazjonalnie i zwykle ma charakter tępego bólu głowy

·         zawroty głowy

·         zmęczenie

·         krwawienie z nosa

·         zaburzenia snu

·         nerwowość

·         duszność

·         dolegliwości serca – przy nadciśnieniu odczuwa się wyraźne łomotanie serca, uczucie ucisku lub ciasnoty w jego okolicy

Warto zatem sprawdzać, czy ciśnienie jest w normie, bo gdy objawy zaczną się na siebie nakładać, może być zbyt późno na zniwelowanie strat, jakie z tego powodu poniósł organizm.

CIŚNIENIE TĘTNICZE

	Ciśnienie tętnicze skurczowe (mm Hg)	Ciśnienie tętnicze rozkurczowe (mm Hg)
Optymalne	<120	<80
Prawidłowe	120—129	80—84
Wysokie prawidłowe	130—139	85—89

NADCIŚNIENIE TĘTNICZE

	Ciśnienie tętnicze skurczowe (mm Hg)	Ciśnienie tętnicze rozkurczowe (mm Hg)
Stopień 1 (łagodne)	140—159	90—99
Stopień 2 (umiarkowane)	160—179	100—109
Stopień 3 (ciężkie)	≥180	≥110
Izolowane skurczowe	≥140	<90

Nadciśnienie tętnicze pierwotne to podwyższenie wartości ciśnienia tętniczego krwi powyżej granic normy, którego przyczyny nie są znane. Pomimo znacznego postępu i rozwoju badań prowadzonych w dziedzinie nadciśnienia pierwotnego, określanego niekiedy mianem samoistnego, przyczyny prowadzące do jego rozwoju nie są w pełni wyjaśnione. Tymczasem u przeważającej większości – około 95 proc. chorych – nadciśnienie tętnicze ma właśnie charakter pierwotny.

U pozostałych 5 proc. chorych rozpoznaje się nadciśnienie tętnicze wtórne, czyli nadciśnienie, którego przyczyny są znane.

Wyróżnia się dwa okresy nadciśnienia pierwotnego:

·         okresu nadciśnienia chwiejnego, tzn. okresu, w którym istnieje wprawdzie podwyższone ciśnienie tętnicze, ale stopień jego podwyższenia wykazuje pewne wahania

·         okresu nadciśnienia utrwalonego, o którym mówimy wtedy, gdy mamy do czynienia ze stale podwyższonym ciśnieniem krwi – zarówno skurczowym, jak i rozkurczowym

Niezależnie od uwarunkowań rodzinnych, znane są czynniki podnoszące ciśnienie tętnicze, w których można brać pod uwagę czynniki behawioralne i środowiskowe:

·         otyłość

·         oporność na insulinę

·         nadużywanie alkoholu

·         spożywanie dużej ilości soli kuchennej

·         starzenie się organizmu

·         siedzący tryb życia

·         stres, szczególnie długotrwały i powtarzający się

·         zaburzenia lipidowe

·         małe spożycie potasu

·         małe spożycie wapnia

Ważne

Nadciśnienie tętnicze pierwotne a wtórne

Nadciśnienie tętnicze wtórne to nadciśnienie, którego przyczyną są różne choroby, najczęściej obturacyjny bezdech senny i choroby nerek. W nadciśnieniu tętniczym pierwotnym nie ma choroby, która powodowałaby wzrost ciśnienia, jego przyczyny nie są do końca znane. W terminologii medycznej nadciśnienie tętnicze pierwotne (samoistne) definiuje się jako podwyższone ciśnienie tętnicze u osoby bez choroby naczyniowo-nerkowej, niewydolności nerek, guza chromochłonnego, aldosteronizmu i innych przyczyn nadciśnienia wtórnego lub uwarunkowanego mutacjami pojedynczych genomów (1-genowego).

Warto wiedzieć

Nadciśnienie tętnicze pierwotne - groźne powikłania

Objawy nadciśnienia tętniczego pierwotnego pojawiają się zwykle w zaawansowanym okresie stadium rozwoju, któremu towarzyszy rozwój powikłań narządowych:

·         przerostu mięśnia lewej komory

·         przyspieszenia rozwoju zmian miażdżycowych w naczyniach, zwłaszcza w tętnicach szyjnych, wieńcowych, nerkowych oraz w obrębie tętnic kończyn dolnych

·         udaru mózgowego

·         upośledzenia funkcji nerek/rozwoju niewydolności nerek

·         ostrego rozwarstwienia aorty

Nadciśnienie tętnicze pierwotne - leczenie

Wszystkim chorym na nadciśnienie zaleca się prowadzenie zdrowego stylu życia, tj. zdrowego odżywiania (zwłaszcza ograniczenie spożycia soli, zwiększenie spożycia potasu z warzyw i owoców, unikanie mocnej kawy, herbaty), zwiększenie aktywności fizycznej, ograniczenie spożycia alkoholu, zrezygnowanie z tytoniu.

Poza tym lekarz dobiera indywidualnie do pacjenta leki obniżające ciśnienie tętnicze, spośród 6 dostępnych grup leków hipotensyjnych.

PODCIŚNIENIE

Hipotensja to dość powszechne schorzenie, które charakteryzuje się zawrotami głowy, mroczkami, poczuciem ciągłego osłabienia lub też nastrojami depresyjnymi. Jest to stan obniżonego ciśnienia, np. do poziomu 90/60 mm Hg.

Hipotensja określana jest także mianem hipotonii lub tzw. podciśnienia. Jest to obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Spadek ten może dotyczyć zarówno ciśnienia skurczowego, jak i rozkurczowego. To schorzenie układu krążenia, które może mieć bardzo różne przyczyny. Hipotensja daje dość charakterystyczne objawy, takie jak:

o    zawroty głowy,

o    tzw. mroczki przed oczami,

o    poczucie osłabienia,

o    nastroje depresyjne,

o    skłonność do emocjonalnych reakcji.

Mianem hipotensji określa się wrodzony lub patologicznie uwarunkowany stan permanentnego obniżenia ciśnienia skurczowego (poniżej 100 mm Hg) lub ciśnienia rozkurczowego (poniżej 60 mm Hg).

Osobną podkategorię tworzy hipotensja ortostatyczna. Mówimy o niej, gdy do spadku ciśnienia tętniczego dochodzi w wyniku przyjęcia przez pacjenta pozycji stojącej. Ten typ hipotensji dzieli się na odmianę ostrą i przewlekłą.

Rodzimy się z niskim ciśnieniem, które z wiekiem nieco wzrasta. Jednak nie u wszystkich wystarczająco. Ciśnienie tętnicze poniżej 90/60 mmHg u kobiety i 100/70 mmHg u mężczyzny uważane jest za zbyt niskie i nazywane niedociśnieniem. Cierpi na nie 1-2 proc. dorosłych ludzi. Choć nie jest tak groźne jak nadciśnienie, nie powinno się go lekceważyć. Bo do gwałtownego spadku ciśnienia powodującego utratę przytomności może dojść np. podczas prowadzenia samochodu. Jeśli zatem kilkakrotnie mierzyłaś sobie ciśnienie i aparat uparcie pokazywał, że jest ono zbyt niskie, skonsultuj się z lekarzem.

Ważne

Hipotonia: objawy

·         zawroty głowy

·         mroczki przed oczami

·         zaburzenia rytmu serca

·         przyśpieszone tętno

·         blada twarz, zimne ręce i stopy

·         napady nudności

·         omdlenia (zwłaszcza gdy dłużej stoisz)

·         nocne poty

·         uczucie zmęczenia, osłabienia

·         złe samopoczucie przy zmianie pogody

·         kłopoty z koncentracją

Hipotonia: przyczyny

Hipotonia może towarzyszyć różnym chorobom, m.in. anemii, niedoczynności nadnerczy, padaczce, cukrzycy. Bywa następstwem rozległych oparzeń, długotrwałego odwodnienia (np. przy silnej biegunce), stresu czy krwotoku. Często pojawia się w czasie zażywania leków, np. nitratów, psychotropowych, odwadniających, antyarytmicznych czy stosowanych w chorobie Parkinsona. Wtedy mówimy o hipotonii wtórnej. Można się jej pozbyć, lecząc podstawowe schorzenie. Gorzej jest z tzw. hipotonią pierwotną. Naukowcy ustalili, że osoby cierpiące na niedociśnienie mają mało elastyczne ściany tętnic. Krew płynie przez nie wolniej i z mniejszym ciśnieniem. W rezultacie tkanki organizmu są gorzej zaopatrzone w tlen, a to z kolei jest przyczyną różnych dolegliwości. W większości przypadków te nieprawidłowości w budowie naczyń mają podłoże genetyczne. Niedociśnienie ortostatyczne pojawia się u osób z prawidłowym ciśnieniem lub nadciśnieniem - zwykle wskutek szybkiej zmiany pozycji z leżącej na stojącą lub po dłuższym staniu (to tzw. zaburzenia regulacji krążenia przy zmianie pozycji). Krew gromadzi się w nogach i trzewiach, mniej więc płynie jej w kierunku serca i przez to mniejsza jej ilość jest tłoczona w ciągu minuty - stąd gwałtowny spadek ciśnienia.

Zrób to koniecznie

Gdy czujesz, że zemdlejesz:

·         Poluzuj ubranie, które utrudnia oddychanie, np. rozepnij kołnierzyk, pasek w spodniach czy spódnicy, biustonosz.

·         Jeżeli przebywasz w pomieszczeniu zadymionym lub tam, gdzie jest duszno - otwórz okna lub wyjdź na zewnątrz.

·         Jeśli stoisz lub lub leżysz - usiądź wygodnie i opuść głowę poniżej poziomu serca.

·         Wypij małymi łykami coś chłodnego.

Zapytaj lekarza, czy korzystnie wpłynie na twoje ciśnienie noszenie tzw. przeciwżylakowych rajstop lub pończoch. Jeśli tak - zafunduj je sobie. Mają one wpływ na krążenie i niekiedy pomagają hipotonikom.

Doraźna pomoc w niskim ciśnieniu

Lekami trudno na stałe ustawić ciśnienie hipotonika na odpowiednim poziomie. W sytuacjach podbramkowych, gdy czujesz, że ciśnienie niepokojąco się obniża, możesz zażyć np. Cardiamidum, Colvital, Cardiol C, Glukof, Glucardiamid czy Kofex. Możesz też wypić filiżankę kawy naturalnej, szklankę coca-coli czy tzw. drink energetyzujący, np. Power Horse czy Red Bull. Napoje te zawierają kofeinę, która pobudza ośrodkowy układ nerwowy, naczynioruchowy i ośrodek oddechowy. Na jakiś czas odzyskasz formę. Niestety, do kofeiny łatwo się przyzwyczaić i dlatego organizm wymagał będzie coraz większych dawek, a to nie jest korzystne dla zdrowia. Dlatego kardiolodzy zalecają picie kawy naturalnej, ale w niewielkich ilościach, np. szklankę małymi łykami przez 4-5 godzin. 

Ze swojego doświadczenia mogę powiedzieć, że ratująca jest woda z dużą ilością soli. Praktykuję to już od czasów studiów. Zdarza mi się raz na jakiś czas być zmuszoną do wypicia takiego "drinka". Skuteczne i szybkie. Polecam.

Ważne rady dla niskociśnieniowców

Jeżeli masz niskie ciśnienie, przestrzegaj kilku zasad - to pomoże ci uniknąć przykrych następstw, takich jak omdlenia, zawroty głowy, nudności.

·         Unikaj gwałtownych zmian pozycji. Nagłe wstawanie z krzesła czy podniesienie się z łóżka powoduje, że krew szybko odpływa do nóg i robi się słabo. Dlatego po przebudzeniu poleż chwilę spokojnie, poprzeciągaj się, a potem powoli usiądź, spuść nogi z łóżka i pomału wstań.

·         Zanim wstaniesz rano, jeszcze w łóżku możesz wykonać masaż na sucho - ręcznikiem lub rękawicą frotte najpierw masuj ręce i nogi od palców w kierunku serca, a potem resztę ciała.

·         Bierz naprzemienny prysznic chłodno-ciepły (trzeba skończyć chłodnym strumieniem wody).

·         Unikaj długiego stania, wielogodzinnego przebywania na słońcu i opalania się.

·         Ćwicz regularnie. Wskazany jest ruch, który uelastycznia naczynia krwionośne nóg, np. pływanie, aerobik, biegi, jazda na rowerze.

·         Wysypiaj się, wypoczywaj. Śpij na wysokiej poduszce. Takie ułożenie ciała często zapobiega nadmiernemu oddawaniu moczu (a więc częstemu wychodzeniu w nocy do łazienki), a to chroni przed poranną hipotonią.

·         Nie pal papierosów. Uciekaj z zadymionych miejsc. Nie siedź w źle wentylowanych pomieszczeniach.

·         Jadaj częściej, ale niewielkie porcje - głód może prowadzić do spadku ciśnienia, bo obniża poziom cukru we krwi. Jedz dużo owoców, warzyw i wędzone ryby, a ogranicz w diecie tłuszcze zwierzęce. Możesz też dosalać nieco potrawy (sól odgrywa ważną rolę w utrzymaniu na odpowiednim poziomie ciśnienia tętniczego).

·         Pij około 2 l płynów dziennie. W czasie upałów i dużego wysiłku fizycznego więcej, bo gdy się pocisz, obniża się ciśnienie.

·         Wypróbuj zioła. Wymieszaj po 30 g kwiatu lawendy, korzenia lubczyku, ziela tymianku, majeranku, serdecznika i liści mięty. Łyżkę stołową mieszanki zalej szklanką wody. Doprowadź do wrzenia, ale nie gotuj. Parz pod przykryciem przez 5 minut. Przecedź i pij ziołowy napój 3-4 razy w ciągu dnia, ale ostatnią porcję nie później niż 2 godziny przed snem.