II. RENESANS
1500-1620r.
Renesans to
epoka objawiająca się powrotem do idei antyku wraz z całym jego stanem
posiadania. Hasłem wiodącym Odrodzenia były słowa rzymskiego komediopisarza Terencjusza
"Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce". Sztukę
tej epoki cechuje: prostota, harmonia, elegancja, łagodność linii i formy. Polski Renesans rozwija się najokazalej w latach
1543 – 1584. Rok 1543 to
data wydania trzech dominujących dzieł tej epoki w Polsce a mianowicie “Krótkiej rozprawy”
M. Reja, “O karze za mężobójstwo” A.F. Modrzewskiego i “O obrotach ciał
niebieskich” M. Kopernika. Rok 1584 kończy polskie Odrodzenie, dokładnie
określa je data śmierci wybitnego poety i humanisty, Jana Kochanowskiego. Wiodące
prądy umysłowe Renesansu to Reformacja[1],
która próbowała zmienić Kościół katolicki, bowiem stracił on poważanie w społeczeństwie za dawanie
odpustów i wstępu do raju w zamian za hojne datki na cele kościelne, co było
sprzeczne z prawdziwą wiarą; Humanizm – spowodował powstanie nowego modelu bohatera,
człowieka żyjącego adekwatnie do prawa carpe diem – używaj życia i ciesz się nim. [2] Antropocentryzm
zaś – według, którego człowiek jest
centrum i celem wszechświata.[3] [4]
Ideał kobiecej urody na podstawie
twórczości wybranych malarzy Renesansu
Piękną kobietę Renesansu cechowała dwoistość natury. Jedne białogłowy
były zrównoważone, wierne i pracowite, drugie – nie martwiły się o jutro, lubowały
w drogich strojach i swą urodę wykorzystywały do zdobywania wielu męskich serc.
Odrzucono w tym czasie smukłą, kruchą sylwetkę niewiasty gotyckiej. Koniecznie
jednak miała mieć piękne, szczupłe dłonie, gęste, bujne włosy, ale już nieco
pełniejsze kształty. Poeta czarnoleski w
Pieśni świętojańskiej o sobótce[5],
bardzo dokładnie ukazuje ideał renesansowego piękna kobiecego opisując swoją
żonę Dorotę.
W jej urodzie podkreśla: duży, zgrabny nos,
delikatną białą skórę, czarne oczy podkreślone wyniosłymi brwiami, wysokie,
gładkie czoło, koralowe usta, perłowe
zęby, lekko zaróżowione policzki, okazałą białą szyję, wypukłe, kształtne
piersi i białe ręce. Ceni sobie także
jej dobroć, szlachetność i mądrość. Kobieta była natchnieniem nie tylko dla
poetów, ale i dla malarzy renesansowych, czego dowodem są liczne obrazy z tego
okresu.[6]
Niewiasty
przedstawione w malarstwie renesansowym prezentują różny typ urody kobiecej,
często uzależniony od miejsca zamieszkania, panujących poglądów, wyznawanej
filozofii czy wizji malarza. Jedne są szczupłe, o fryzurze raczej gładkiej,
skromnie zaczesanej do tyłu jak Dama z
gronostajem Leonarda da Vinci, inne mają nieco bardziej obfite kształty jak Śpiąca
Wenus Giorgione. Jedne mają włosy
rozpuszczone (symbolizujące czystość i niewinność kobiety), inne zaś mają te
piękne długie włosy, misternie uplecione w warkocze, poprzetykane drogimi kamieniami,
wstążeczkami, czy też sznurami pereł. Dość często zauważa się na obrazach
portretowanych kobiet uczesanie okalające twarz kilkoma wałeczkami z włosów,
gdzie fryzurę dopełnia toczek, ewentualnie siateczka z perełek. Większość
portretowanych dam ma piękne suknie o niepowtarzalnym kroju, rozciętych
rękawach i drogocennych wstawkach, z nadmiarem kaskad i fałd, inne zaś są skromne, dopasowane w talii o
subtelnym kroju i bez nadmiaru zdobień,[7]. Kolor
włosów jest także różny waha się od koloru złota po odcień kasztanowo rudy.
Na obrazach pojawiały się także ludzkie akty. Artyści rozpowszechniali
techniki portretowania (na początku w
ujęciu profilowym, a potem w ujęciu z przodu ukazując półpostaci [8])
i malowania pejzaży, które dawały specyficzny potencjał trójwymiarowego
eksperymentowania w przestrzeni. Pojawiła
się perspektywa i nowa prawda realistycznego widzenia człowieka. Na obrazie nigdy nie było natłoku, panował ład i
porządek. Nadal królowała tematyka religijna choć tematy mitologiczne nie były
obce.
Mistrzowie sztuki tych czasów to artyści wybitni i wszechstronni, a są
wśród nich m.in. Davide Ghirlandaio,
Tycjan, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Rafael Santi,
Albrecht Durer, Giorgione, Piero di Cosimo, Hans Holbein młodszy.
Simonetta Vespucci – jeszcze za życia została
okrzyknięta królową piękności epoki Odrodzenia.[9] To
właśnie ją upodobało sobie wielu malarzy i poetów tego okresu – była dla
nich natchnieniem, muzą i obiektem westchnień. Na jej cześć powstawały utwory
wierszowane (m.in. Angelo Polizano- wielki włoski poeta renesansowy pisał o
niej), często też była portretowana (Sandro Botticelli, Andrea del Verrocchio,
Piero di Cosimo). W kwietniu 1476 roku,
kiedy zmarła na gruźlicę jako 23-latka, wielki Lorenzo poświęcił jej utwór
zaczynający się od słów „O chiara stella…” , przyrównując ją do
gwiazdy jaśniejącej na sklepieniu niebieskim. Piero di Cosimo malując
piękną Simonettę Vespucci około 1480
roku ukazał całe piękno i delikatność jej osoby. Wg potomnych była ona dobra, gołębiego serca, delikatna. Miała jasną skórę, wydatny biust, blond
włosy, brwi ledwie widoczne, często zakładała naszyjnik z szafirami. Ubierała
się zwykle w jedwabne suknie z
rozciętymi rękawami w weneckim stylu.[10] Wg
historyków to właśnie ona była ikoną mody tamtych czasów.
Narodziny Wenus[11]
dzieło Sandro Botticelliego ukazuje wspaniały kunszt i mistrzostwo talentu
malarza. To jeden z cudowniejszych obrazów
Renesansu, pełnym wdzięku i poezji, odzwierciedlającym klimat ówczesnej epoki i
panującego kanonu piękna kobiecego ciała.
Narodziny Wenus 1484-1486r. Sandro Botticelli [12]
S. Botticelli, Narodziny Wenus, tempera na
płycie, (ok. 1485), 172,5x278,5cm ,Galeria Uffizi, Florencja
Dama z gronostajem[13] 1483-1490r. Leonardo
da Vinci
L. da Vinci, Dama z gronostajem, olej+ tempera
na desce orzechowej, (1483-1490), 54,7x40, 3cm,
Muzeum Książąt Czartoryskich w
Krakowie
Śpiąca Wenus 1508-1510r.
Giorgione
Giorgione,
Śpiąca Wenus, olej na płótnie, ( 1509-1510),
108,5×175cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów, Drezno
Śpiąca Wenus 1508-1510r. Giorgione [14]
jest uosobieniem piękna, ideału i zmysłowości kobiecej epoki Odrodzenia.[15]
The Veiled Woman[16] [17] (La Donna Velata)
1516r. Rafael Santi
(Raffaello Sanzio a Urbino)
R. Santi. La Donna Velata. Olej
na płotnie. (1516), 85x64cm, Galleria Palatina (Palazzo Pitti),
Florence, Italy
W Renesansie angielskim
idealne były kobiety o dużym biuście, pulchnych udach i pełnych biodrach. Za prawdziwie piękną uchodziła dama dworu Anny Boleyn, Madge
Shelton, która swoją urodą
przypominała Księżną Milanu – Krystynę,
niedościgniony wzór piękna dla kobiet w epoce Tudorów. Właśnie wtedy,
by wyglądać blado oraz by podkreślić swój wysoki status
stosowano makijaż. Malowano szyję, piersi, ręce, rysowano niebieskie żyły, by
pokazać jak czysta jest skóra. Bogatym kobietom spuszczano krew, aby uzyskać
efekt bladości skóry. Usta
i policzki chętnie podkreślano na czerwono, ceniono długie i gęste włosy. Takie
długie, gęste i ciemne miała piękna Anna Boleyn. Najbardziej pożądanym kolorem
włosów w Anglii w epoce Renesansu był kolor blond. Nadal symbolem piękna było wysokie czoło, dlatego też włosy gładko zaczesywano do góry, posuwano się
nawet do usuwania brwi, aby optycznie wydłużyć czoło. [18]
Portret Krystyny Duńskiej[19] 1538r. Hans Holbein
(młodszy)
H. Holbein (młodszy), Portret Krystyny Duńskiej,
(1538), olej na dębie, 179,1×82,6cm, The National Galery, London
Polska również była krajem bogatym w urodziwe kobiety. Geograf francuski,
Theret, w 1575 roku tak pisał na temat urody Polek: "…(…) Kobiety polskie
są bardzo piękne." "Różniły się one
zasadniczo od Niemek, bo prezentowały zupełnie inny styl bycia, były pogodne,
pełne wigoru, kochały taniec, lubiły śmiać się (…)"[20]
W Polsce najpiękniejszą kobietą okresu Renesansu była Barbara Radziwiłłówna. Według relacji historyków, Barbara "(…)
była słusznego wzrostu, jej szczupła talia kontrastowała z szerokimi biodrami”,
zachwyt wzbudzało piękne oblicze – „twarz miała owalną, ciemne, wielkie oczy,
jasną cerę(…)”. Najbardziej upodobała
sobie barwę złotą i czerwoną jednak najczęściej ubierała się w kolorze czerwieni.
Jej suknie, birety, nawet powóz był wyłożony materiałami w kolorze szkarłatu.
Zgodnie z modą przyozdabiała się biżuterią. Ulubioną jej ozdobę stanowiły
perły, w których chętnie się portretowała.[21] Uznano ją za najwytworniejszą i najbardziej
elegancką damą tamtych czasów. Jej blond
włosy, smukła sylwetka, przecudne piwne oczy, alabastrowa cera, kształtne,
delikatne dłonie, łagodność w zachowaniu i w mówieniu wprawiała mężczyzn w niekłamany
zachwyt, którzy przyrównywali jej urodę do urody Heleny Trojańskiej. Jednak
opinia jej współczesnych - zarzucała Barbarze
prowadzenie nader swobodnego stylu życia, a wręcz rozpustę, ale jak wiadomo obyczaje
erotyczne możnych pań Wielkiego Księstwa Litewskiego były nieco inne niż Polek.
Na Litwie bardziej tolerancyjnie
patrzono na miłość fizyczną kobiet i zezwalano na utrzymywanie pozamałżeńskich
związków.[22]
Po
rozmaitych miłostkach Barbara wreszcie znalazła wielką miłość swego życia a
mianowicie Zygmunta Augusta, króla
Polski. [23]
Miniatura Barbary
Radziwiłłówny [24]
[25] około 1550r. Lucas Cranach Młodszy
L. Cranach Młodszy. Miniatura Barbary
Radziwiłłówny. Olej na blasze, (około 1550), 19,5×17,5cm,
Muzeum Narodowe,
Kraków
Inne przykłady obrazów:
Mona Lisa (La
Gioconda) obraz ok. 1502-1505r. Leonardo da Vinci
L. da Vinci, Mona Lisa, olej na desce z topoli
(1503-1505), 77×53cm, Musée du Louvre,
Paryż
Dama z jednorożcem 1505-1506 r. Rafael Santi
R. Santi, Dama z jednorożcem, olej na desce ,
(1505-1506), 65 × 61cm Galeria Borghese, Rzym
Portret młodej wenecjanki 1505 r. Albrecht Durer
A. Durer, Portret młodej wenecjanki, (1505), 32,5x24,5cm,Kunsthistorisches Museum
Wiedeń
Portret Simonetty
Vespucci przed 1520r. Piero di Cosimo
P. Cosimo: Portret
Simonetty Vespucci. [W:] 1000 arcydzieł malarstwa, Charles Victoria, Manca
Josph, McShane Megan. Ożarów Mazowiecki. Wydaw. Olesiejuk sp z o.o. 2009,
s.94. ISBN 978-83-7423-665-2
Wenus z Urbino 1538 r. Tycjan
T. Wezelli, Tycjan, Wenus z Urbino, (1538), 119
× 165cm, olej na płótnie Galeria Uffizi, Florencja
[1]SŁOWNIK TERMINÓW
LITERACKICH. Red. Lilianna Durska,
Agnieszka Nawrot, Gabriela Sękowska-Steczek. Kraków. Wydawnictwo Greg. 2008. s
184 [definicja]. ISBN: 978-83-7327-395-5
[2]SŁOWNIK TERMINÓW LITERACKICH. Red. Lilianna Durska,
Agnieszka Nawrot, Gabriela Sękowska-Steczek. Kraków. Wydawnictwo Greg. 2008. s
82 [definicja]. ISBN: 978-83-7327-395-5
[3]POPULARNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO. Red. Bogusław
Dunaj. Warszawa. Wydawnictwo WILGA. 2001. s. 11 [definicja]. ISBN: 83-7156-385-X
[4]SŁOWNIK TERMINÓW LITERACKICH. Red. Lilianna Durska,
Agnieszka Nawrot, Gabriela Sękowska-Steczek. Kraków. Wydawnictwo Greg. 2008. s
15 [definicja]. ISBN: 978-83-7327-395-5
[5] J. Kochanowski. Pieśń o
Sobótce. Panna XI. [online].
[Dostęp : 28 grudnia 2012]. Dostępny w Internecie:
<http://staropolska.pl/renesans/jan_kochanowski/piesn_o_sobotce.html >
[6]O historii
fryzur.
[online]. [Dostęp : 8 stycznia 2013].
Dostępny w Internecie: <http://historiamody.cba.pl/fryzury.htm>
[7]Ubiór renesansowy. [online]. [Dostęp : 8 stycznia 2013]. Dostępny w Internecie:
http<://www.tessart.pl/smf/index. php?topic=2562.0>
[8] Renesans
w architekturze, rzeźbie i malarstwie . [online]. [Dostęp : 13 stycznia 2013]. Dostępny w Internecie:
<http://portalwiedzy.onet.pl/58676,,,,renesans_w_architekturze_rzezbie_i_malarstwie,haslo.html>
[9]S. Botticelli: Narodziny
Wenus [W:] 100 piękności w malarstwie. Red. Joanna Reszko-Wróblewska.
Warszawa. Wydawnictwo Elipsa. 2007, s. 58-59.
[10] J. Wollrner, Renesansowa królowa piękności – Simonetta
Vespucci . [online]. [Dostęp : 11
stycznia 2013]. Dostępny w Internecie:
http:<//www.viagiulia.pl/index.php/2012/02/renesansowa-krolowa-pieknosci-simonetta-vespucci/>
[11]S. Botticelli, Narodziny Wenus, tempera na płycie, (ok.
1485), 172,5x278,5cm ,Galeria Uffizi, Florencja
[12] S. Botticelli, Narodziny
Wenus. [il.] [online]. [Dostęp : 12 stycznia 2013].
Dostępny w Internecie: http<://www. historia.rekto.net/Sztuka_renesansu/Boticelli-Narodziny_Wenus.jpg>
[13] L.da Vinci, Dama z gronostajem [il.]
[online]. [Dostęp : 13 stycznia 2013]. Dostępny w Internecie:< http://upload.
wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e1/The_Lady_with_an_Ermine.jpg>
[14]Giorgione, Śpiąca Wenus, olej na płótnie, (
1509-1510), 108,5×175cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów, Drezno
[15] Giorgione, Śpiąca Wenus [W:] 100 piękności w
malarstwie. Red. Joanna Reszko-Wróblewska J. Warszawa. Wydaw. Elipsa. 2007, s.
92-93. ISBN- 978-89-7265-100-6
[16] R. Santi. La Donna Velata. Olej
na płotnie. (1516), 85x64cm, Galleria Palatina (Palazzo Pitti),
Florence, Italy
[17] Rafael. La Donna Velata. [il.] [online]. [Dostęp : 26 kwietnia 2013]. Dostępny w Internecie : http:<//www.
wikipaintings.org/en/search/the%20crying%20woman/10#supersized-search-210655>
[18] Ideał piękna.
[online]. [Dostęp : 8 stycznia 2013]. Dostępny w Internecie:
http:<//www.anne-boleyn.com/tag/ elzbieta-york>
[19]H. Holbein (młodszy), Portret
Krystyny Duńskiej [il.] [online]. [Dostęp : 13 stycznia
2013]. Dostępny w Internecie :
<http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e3/Christina_of_Denmark%2C_Ducchess_of_Milan.jpg>
[20] J. Kalczuk. Obyczaje i postacie Polski szlacheckiej
XVI - XVIII wieku. Ideały piekności-Uroda kobiet [online]. [Dostęp: 11 luty 2013]. Dostępny w Internecie :
http:<//www.glospolski.narod.ru/10/10-06.htm>
[21] Wł. Pociecha, w: Polski
Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład
Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 294–298. Reprint:
Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 8304034840.
[22] M. Gardecka. Nie lubiane królowe ; Barbara
Radziwiłłówna-żona Zygmunta Augusta. [online].
[Dostęp : 23 luty 2013]. Dostępny w Internecie: http: <//www.polonia360.com/nie-lubiane-krolowe-barbara-radziwillowna-zona-zygmunta-augusta.aspx>
[23] J. Kalczuk. Kobiety urodą i powodzeniem tryumfujące.
Wizerunek i losy Barbary Radziwiłłówny. [online].
[Dostęp : 23 luty 2013]. Dostępny w Internecie: http:<//www.glospolski.narod.ru/10/10-07.htm>
[24] L. Cranach Młodszy. Miniatura Barbary Radziwiłłówny.
Olej na blasze, (około 1550), 19,5×17,5cm, Muzeum Narodowe, Kraków.
[25] L. Cranach Młodszy. Miniatura Barbary Radziwiłłówny. [il.] [online]. [Dostęp : 23 luty 2013].
Dostępny w
Internecie:<http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Barbara_Radzivi%C5%82._%D0%91%D0%B0%D1%80%
D0% B 1%D0% B0%D1 %80%D0%B0_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB_%281565%29.jpg>
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz