Realizm socjalistyczny,
czyli Socrealizm – określany jako
kierunek w sztuce,
lub metoda twórcza, istniejąca od 1934 roku w sztuce radzieckiej, a później
w innych krajach socjalistycznych. Socrealizm miał
tam oficjalny status podstawowej i jedynej metody twórczości artystycznej
i był ideowym oraz propagandowym narzędziem partii komunistycznych.[1] Socrealizm
został zatwierdzony jako kierunek w sztuce w 1934 przez Maksima
Gorkiego na Zjeździe Pisarzy Radzieckich w Moskwie. Wytyczną twórczości socrealistów była praca Stalina
O polityce partii w dziedzinie literatury pięknej. Socrealizm zakładał,
że dzieło sztuki winno posiadać realistyczną formę i socjalistyczną
treść, zgodną z ideami Marksa i Lenina. Anatolij Łunaczarski i Aleksander Woronski jako
pierwsi tworzyli w tej tematyce. Następnie na wniosek Andrieja
Żdanowa zwiększono zakres działań twórczych na inne dziedziny sztuki w tym i na malarstwo.[2]
Ideał kobiecej
urody na podstawie twórczości wybranych malarzy Socrealizmu
Postaci 1950r. [3] [4] Wojciech Fangor
W. Fangor. Postaci. Olej na płótnie, (1950), 100x125cm, Muzeum Sztuki, Łódź
Ideałem kobiety socrealizmu była
kobieta pracująca, a nie jak wcześniej wypielęgnowana modnisia. Na obrazie Wojciecha
Fangora mamy do czynienia z dwoma typami kobiet. Po prawej stronie obrazu, stoi
negatywnie przedstawiona piękna kobieta: szczupła, w dopasowanej, modnie
skrojonej jasnej i zwiewnej sukience, ozdobionej napisami w języku angielskim ("Wall
Street", "Miami", "New York", "Coca-cola",
"London"). W zadbanych, delikatnych dłoniach, które z pewnością nie zetknęły
się z fizyczną pracą, trzyma, elegancką torebkę w kolorze zielonym. Oczy ukrywa przed
słońcem, dużymi okularami w żółtych oprawkach. Ma elegancką fryzurę, mocny
makijaż, paznokcie i usta ma pomalowane szkarłatnym kolorem. Jej ubiór dopełniają
korale w kolorze oliwkowym. Jest symetrycznie zbudowana, o kibici szczupłej i
delikatnych ramionach. Sprawia wrażenie wyniosłej, ale mimo tej okazywanej
wyniosłości, stojący obok mężczyzna tęsknie zerka na nią, choć lewym ramieniem
obejmuje partnerkę od roboty – długowłosą, dobrze zbudowaną blondynkę. Ta blondwłosa kobieta jest przedstawiona jako pozytywna
bohaterka. Stoi dumna, w swobodnej
pozie, chociaż niezauważalnie, z lekką zazdrością zerka na modnie ubraną w
sukienkę kobietę. Lewą dłoń ostentacyjnie
oparła na biodrze, prawą zaś wsparła na
trzonku łopaty. Jest silna, pewna siebie, naturalna. Podwinięte rękawy jej
roboczego stroju ukazują muskularne przedramiona, wyrobione podczas ciężkiej
pracy. Stojący obok niej mężczyzna, podobnie jak i ona, też jest ubrany w
roboczy kombinezon, stoi trzymając trzonek łopaty. Oboje są silni, zdrowi,
opaleni, gotowi do pracy. Ich wizytówką nie są zachodnie ubrania czy modne
dodatki, lecz narzędzia pracy. W tle widoczne są symboliczne efekty postaw tych
osób. Za kobietą po prawej straszą gruzy i zniszczenia, za parą robotników wznosi
się świeżo wybudowany, kilkupiętrowy gmach z rzędami okien oddzielonych
prostymi podziałami konstrukcyjnymi (typowy przykład budynku realizmu
socjalistycznego). Co gorsza, nawet
pogoda na obrazie jest nieobojętna. Błękitnemu niebu po lewej stronie dzieła
zdają się zagrażać ciemne chmury nadciągające znad ruin po jego prawej stronie. W
Polsce realistyczną formę kojarzono często z kapizmem, polską odmianą
koloryzmu. Według Ewy Franus, płótno przedstawia "dwa wcielenia kobiecości
przechodzące kolejne etapy cielesnego i duchowego przeobrażenia".
Przewodnikiem w tym przeobrażeniu jest mężczyzna. Jak podkreśla Ewa Toniak,
"ideologicznie słusznym i pożądanym wizerunkiem kobiety uczyniono
androgyniczną, o muskularnym, oderotyzowanym ciele robotnicę".
"Obiekt pożądania zostaje ostatecznie przerobiony w figurę retoryczną
nowego ideologicznego ładu”, dokańcza wypowiedź poprzedniczki, Ewa Franus. [5]
Dwie Mężatki[6] [7]1949r. Andrzej Wróblewski
A. Wróblewski, Dwie mężatki. Olej na płótnie, (1949), 113x90cm, Muzeum Sztuki , Łódź
Na obrazie Andrzeja
Wróblewskiego z roku 1949, zatytułowanym Dwie mężatki, widzimy znowu dwa typy
kobiet. Jedna dobra, czyli zdrowa w sensie moralnym, druga zła i zdegenerowana.
Ta pierwsza to dobra przykładna matka – na dowód dobrego charakteru na rękach
trzyma dziecko, druga tzn. ta zła, na rękach trzyma kanapowego pieska. Matka
Polka skromnie ubrana, z lekką nadwagą, włosami ułożonymi z przedziałkiem i
zaczesanymi do tyłu w kok, o opalonej śniadej twarzy, w zielonej prostej
sukience z białym kołnierzem i brakiem nawet śladu makijażu na twarzy.
Druga szczupła, elegancko ubrana w modną, żółtą bluzeczkę i szarą spódniczkę,
włosy ma krótkie, modnie uczesane. Ma bardzo jasną karnację skóry, co wg ówczesnej ideologii świadczy raczej o
trwającej chorobie, a nie o dobrym zdrowiu. Niebieski kołnierz jej stroju jest
tego samego koloru co kokarda zawieszona na szyi pieska. Malarz wierzył w misję
sztuki w wydaniu ideowym i propagandowym . Oto zestawienie dwóch pań: dobra i
zła, pożyteczna i pasożyt, krzepka i słaba. Przeciwstawienie ciała szczupłego,
ciału rozwiniętemu, jest tak samo dosadnie zaakcentowane na obrazach
Wróblewskiego jak i u Fangora.
[1] K. Śliwińska, Socrealizm
w PRL i NRD, Wydaw. Poznańskie 2006.
[2] Socrealizm. [online].
[Dostęp: 27 lutego 2013]. Dostępny w Internecie : <http://pl.wikipedia. org/wiki/
Socrealizm>
[3] W. Fangor. Postaci. Olej na płótnie, (1950), 100x125cm, Muzeum Sztuki, Łódź
[4] W. Fangor, Postaci.[il] [online]. [Dostęp: 27 lutego 2013]. Dostępny w Internecie :
http:<//www.culture.pl/baza-sztuki-pelna-tresc/-/eo_event_asset_publisher/eAN5/content/wojciech-fangor-postaci>
[5] K. Sienkiewicz.
Wojciech Fangor- Postaci. [online].
[Dostęp: 27 lutego 2013]. Dostępny w Internecie :
http:<//www.culture.pl/baza-sztuki-pelna-tresc/-/eo_event_asset_publisher/eAN5/content/wojciech-fangor-postaci>
[6] A. Wróblewski, Dwie
mężatki. Olej na płótnie, (1949),
113x90cm, Muzeum Sztuki , Łódź
[7] A.
Wróblewski, Dwie mężatki. [il] [online]. [Dostęp: 27 lutego 2013].
Dostępny w Internecie : <http:// independent. pl/wroblewski_andrzej>
Socrealizm- skrzywdzona epoka.
OdpowiedzUsuń