ANATOMIA I FIZJOLOGIA: PŁYNNA TKANKA ŁĄCZNA - KREW

KREW

Jest tkanką powstałą z mezenchymy. Jest jedyną tkanką płynną odgraniczoną od innych tkanek, co najmniej jedną warstwą komórek, które tworzą komórki śródbłonka naczyniowego.

Krew – rodzaj tkanki łącznej krążącej w naczyniach krwionośnych (układ krwionośny zamknięty) lub w jamie ciała (układ krwionośny otwarty). W szerokiej definicji obejmuje krew obwodową i tkankę krwiotwórczą, a w wąskiej tylko tę pierwszą. Jako jedyna (wraz z limfą) występuje w stanie płynnym. Odpowiada za transport elementów morfotycznych krwi oraz różnych białek.

Ilość krwi w organizmie przeciętnego człowieka wynosi 5-5,5 l. (70 ml/kg) i jest to w przybliżeniu 1/13 do 1/12 wagi ciała. Dla dzieci jest to ok. 1/10 do 1/9 wagi ciała. Część krwi mieści się w zbiornikach krwi i jest włączana do krążenia tylko w konieczności.

Krew można podzielić na osocze oraz na elementy morfotyczne (czyli komórkowe).

Elementy komórkowe to: krwinki czerwone, krwinki białe i płytki krwi.

Osocze, jest to składnik płynny krwi w skład którego wchodzi:

• woda (około 92%)
• białka osocza (odpowiadające za ciśnienie onkotyczne oraz za transport substancji):
• albuminy
• globuliny alfa 1
• globuliny alfa 2
• globuliny beta
• globuliny gamma
• Lipidy osocza
• HDL
• IDL
• LDL
• VLDL
• hormony
• transportowane do komórek rozpuszczone gazy, substancje odżywcze (cukry, tłuszcze) i witaminy
• produkty przemiany materii (np. mocznik, kwas moczowy), bilirubina, urobilinogen.
• składniki nieorganiczne – potas, fosforany

Elementy morfotyczne stanowią około 45% objętości krwi. Ten składnik nazywany jest też hematokrytem i ma duże zastosowanie kliniczne.

Elementy morfotyczne powstają w szpiku kostnym czerwonym. Limfocyty należące do krwinek białych powstają również w grasicy, w grudkach chłonnych.

Elementy morfotyczne:

• krwinki czerwone (erytrocyty) – norma: 4,5-5,5 tys/mm³. Te komórki nie posiadają jądra komórkowego, oraz licznych organelli komórkowych.
• krwinki białe (leukocyty) – norma: 4-9 tys/mm³, odpowiadają za odpowiedź immunologiczną, w tym:

granulocyty obojętnochłonne ok. 65%

granulocyty kwasochłonne  2-4%

granulocyty zasadochłonne 0,3-0,9%

limfocyty ok. 25%

monocyty 4-8%

• płytki krwi (trombocyty) – norma: 150-400 tys/mm³. Są to fragmenty ich komórkowych prekursorów czyli megakariocytów. Odpowiadają za krzepnięcie krwi.

Funkcje krwi:

-  dzięki hemoglobinie erytrocytów krew może rozprowadzać po organizmie tlen, a odprowadzać do płuc dwutlenek węgla

-  rozprowadza substancje odżywcze oraz witaminy i hormony,

-  odprowadza do narządów wydalniczych (nerki, gruczoły potowe) i wątroby substancje zbędne bądź szkodliwe,

-  transportuje komórki krwi z miejsc hemocytogenezy (szpiku kostnego, gruczołów limfatycznych) do centralnego układu krwionośnego,

-  zapewnia możliwość regulacji termicznej,

-  zapewnia możliwość regulacji ciśnienia wewnątrz organizmu,

-  bierze udział w procesach krzepnięcia.

-  stanowi ważny czynnik w utrzymaniu homeostazy:

• buforuje (zapewnia w pewnych granicach stałe pH 7,4),
• gospodarka glukozą, lipidami i innymi substancjami pochodzącymi z białek.

-  homeostazy:- bierze czynny (aktywny) udział w powstawaniu i utrzymaniu odporności organizmu

Morfologia to badanie krwi, którego wyniki pokazują zawartość poszczególnych typów komórek krwi. Morfologia obejmuje m.in. liczbę erytrocytów (krwinek czerwonych), leukocytów (krwinek białych) i krwinek płytkowych w mm3 krwi, hematokryt, czyli procentowy udział elementów upostaciowionych w ogólnej masie krwi, stężenie hemoglobiny i procentowy udział poszczególnych rodzajów leukocytów na podstawie ogólnej ich liczby.

Z danych tych oblicza się średnią objętość erytrocytu (MCV) oraz średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie (MCH) i stężenie hemoglobiny w ogólnej masie erytrocytów (MCHC).

Warto wiedzieć, że na wynik morfologii krwi ma wiele czynników - zbyt głębokie wkłucie igły do żyły, manipulacje igłą, zbyt długie trzymanie zaciśniętej gumy zakładanej na ramię, a nawet kolejność pobieranych próbek.

Warto dodać, że aż 3/4 błędnych wyników badań ma związek z niewłaściwym przygotowaniem się do pobrania krwi, warunkami, w jakich przechowuje się i przewozi materiał do badania. Warto też wiedzieć, że materiał pobrany do badania musi we właściwym czasie trafić do laboratorium, by wynik odzwierciedlał faktyczny stan zdrowia.

PARAMETR	NORMA	CO OZNACZA WYNIK POWYŻEJ LUB PONIŻEJ NORMY
Erytrocyty  (RBC – Red Blood Cell)	niemowlęta – 3,8 M/µl kobiety – 3,9–5,6 M/µl mężczyźni – 4,5–6,5 M/µl	Zwiększenie ponad normę zdarza się rzadko (np. u osób przebywających wysoko w górach). Zmniejszenie liczby erytrocytów to objaw anemii. Może być skutkiem utraty krwi (np. z wrzodu żołądka lub dwunastnicy) albo efektem niedoboru żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego. Inne przyczyny to ciąża i choroby nerek.
Hemoglobina  (HGB)	kobiety – 6,8–9,3 mmol/l lub 11,5–15,5 g/dl, mężczyźni – 7,4–10,5 mmol/l lub 13,5–17,5 g/dl	Przekroczenie normy świadczy o odwodnieniu organizmu. Niskie wartości są oznaką anemii.
Hematokryt  (HCT)	dzieci do 15 lat: 35–39%, kobiety: 37–47%, mężczyźni: 40–51%	Podwyższony wskaźnik występuje w chorobie o nazwie czerwienica i przy odwodnieniu organizmu. Obniżony wskaźnik sugeruje anemię.
MCV  (Mean Corpuscular Volume)  zwana makrocytozą – średnia objętość krwinki czerwonej	80–97 fl	Wzrost wartości MCV nie oznacza patologii, ale przy przekroczeniu 110 fl można spodziewać się anemii megaloblastycznej (spowodowanej niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego). Zmniejszenie wartości MCV (zwane mikrocytozą) to najczęściej skutek niedoboru żelaza.
MCH  (Mean Corpuscular Hemoglobin) średnia zawartość hemoglobiny w krwince czerwonej; pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy erytrocyty posiadają normalną, zbyt małą lub zbyt dużą ilość hemoglobiny	26–32 pg	Zmniejszenie wartości MCH najczęściej świadczy anemii z niedoboru żelaza.
MCHC  (Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration) średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej, czyli miara wysycenia erytrocytów hemoglobiną (podobnie jak MCH)	31–36 g/dl lub 20–22 mmol/l	Zmniejszenie wartości MCHC jest typowe w anemii z niedoboru żelaza, często spotykane u kobiet miesiączkujących.
Leukocyty  (WBC – White Blood Cell)	4,1–10,9 K/µl (G/l)	Zwiększenie ponad normę to sygnał, że w organizmie toczy się infekcja lub mamy do czynienia z miejscowym albo uogólnionym stanem zapalnym czy też z białaczką (podwyższone wskaźniki pojawiają się również przy intensywnym wysiłku fizycznym, długotrwałym, nadmiernym stresie, a nawet po dłuższym opalaniu). Zmniejszenie liczby leukocytów może być spowodowane niedoborem granulocytów, limfocytów lub wszystkich komórek jednocześnie. Może być wynikiem uszkodzenia szpiku przez chorobę lub skutkiem ubocznym leczenia (większość leków przeciwnowotworowych powoduje zmniejszenie liczby granulocytów).
Limfocyty  (LYM)	0,6–4,1 K/µl; 20–45%	Liczba limfocytów zwiększa się w: chłoniakach, przewlekłej białaczce limfocytowej, szpiczaku mnogim, nadczynności tarczycy oraz w chorobach zakaźnych wieku dziecięcego. Uwaga: większa niż u dorosłych liczba limfocytów u dzieci do 4 lat jest normą! Zmniejszenie liczby limfocytów u dorosłych może być objawem AIDS i, w mniejszym stopniu, innych zakażeń wirusowych; u dzieci może mieć charakter wrodzony i wymagać jak najszybszego leczenia.
Monocyty  (MONO)	0,1–0,4 G/l	Zwiększenie liczby monocytów może być spowodowane mononukleozą zakaźną, przewlekłym zakażeniem bakteryjnym: gruźlicą, kiłą, brucelozą, zapaleniem wsierdzia, durem, zakażeniami pierwotniakowymi, a także urazami chirurgicznymi, kolagenozami, chorobą Crohna, nowotworami oraz być objawem białaczki monocytowej. Zmniejszenie liczby monocytów może być wynikiem toczącej się w organizmie infekcji lub stosowania niektórych leków (np. glikosterydów), ale w praktyce medycznej zwykle nie ma istotnego znaczenia.
Trombocyty  (PLT; płytki krwi)	140–440 K/µl (G/l)	Zwiększenie ponad normę pojawia się w przewlekłych zakażeniach, po wysiłku fizycznym, w niedoborze żelaza, po usunięciu śledziony, w ciąży i w nadpłytkowości samoistnej (nowotwór o łagodnym długotrwałym przebiegu). Zmniejszenie liczby płytek krwi może być spowodowane ich upośledzonym wytwarzaniem w szpiku (z powodu przerzutów raka do szpiku lub ostrych białaczek), na skutek działania leków przeciwbólowych i antybiotyków, chorób autoimmunizacyjnych lub ich niszczeniem przez toksyny bakteryjne.

Badania krwi: morfologia, biochemia, rozmaz

Badania profilaktyczne krwi 

- kiedy robi się rozmaz krwi

Jeśli morfologia wypadnie nieprawidłowo często lekarz zleca zrobienie rozmazu krwi czyli specjalnej analizy jednego rodzaju krwinek białych - granulocytów. Oznacz asie poziom neutrofili NEUT, eozynofili (EOS) i bazofili (BASO). Zmiany poziomów tych ciałek krwi mogą świadczyć o obecności zakażeń w organizmie, chorób wirusowych i bakteryjnych, alergii, zaburzeń szpiku kostnego łącznie z białaczką, niedoczynności tarczycy.

Badania profilaktyczne krwi 

- biochemia krwi

Wyniki biochemii krwi także dostarczają wielu cennych informacji. Podczas tego badania analizuje się skład osocza krwi. Badane są m.in.: poziom glukozy, mocznika, kreatyniny, białka, kwasu moczowego, elektrolitów (potasu, sodu, chloru), cholesterolu, trójglicerydów, bilirubiny, amylazy. Badania biochemiczne dają lekarzowi orientację w funkcjonowaniu prawie wszystkich narządów i gruczołów, ocenę stanu nawodnienia i odżywienia. Badanie biochemiczne osocza można wykonać w profilu ogólnym lub pod kątem jakiegoś schorzenia.