piątek, 25 kwietnia 2014

Ideał kobiecej urody w poszczególnych epokach - BAROK: ROKOKO

Hey :)
ROKOKO miałam dodać wczoraj, ale z powodu przeprowadzki - nie wyrobiłam się. Dziś już późno, ale wiem, że są Osoby, które mocno wyczekują na ten wpis :) Swoją drogą, doba powinna mieć zdecydowanie 48h - wtedy MOŻE ze wszystkim bym się wyrobiła :) Ale już nie przedłużam - przechodzę do konkretów. Tak więc, przed Wami - ROKOKO :)


ROKOKO 1720-1790r.

               Rokoko
– to  nurt stylistyczny okresu schyłkowego epoki Baroku, który stał się delikatnym przejściem z bram barokowego rozpasania w delikatniejsze wrota oświeconego świata. Rokoko w  oryginalny sposób wiąże się z życiem francuskiego dworu królów Ludwika XV i Ludwika XVI, których stało się znakiem rozpoznawczym. Odznaczało się kameralnością, zmysłowością i sentymentalizmem. Cechowała go lekkość i dekoracyjność formy, wdzięk, brak moralistyki, luźna kompozycja, asymetria,  płynność linii, a także obecność motywów egzotycznych. W tym czasie tworzyło wielu znakomitych artystów malarzy m.in. Francis Boucher, Honore Fragonard, Antoine Watteau, Jean Babtiste, Simeon Chardin. Malarstwo podzieliło się w tym okresie na dwie niezależne dziedziny: dekoracyjne i sztalugowe. W malarstwie sztalugowym przeważała problematyka pasterska i miłosna. Z pasją czerpano tematy z  mitologii, gdzie najbardziej upodobano sobie boginię Wenus. Wracano do natury, częstokroć idealizowanej przez teatr, co miało decydujący wpływ na powstanie sielanki. Najwybitniejszym malarzem portretowym tamtych czasów był Nattier, który najchętniej portretował arystokratyczną płeć piękną pod postaciami bogiń, nimf czy kapłanek. Wytworzył on w ten oto sposób typ portretu zwany portretem mitologicznym. W Anglii reprezentantami Rokoka byli: J. Reynolds, T. Gainsborough i W. Hogarth, [1] [2] w Polsce natomiast m.in. Jan Bogumił Plersch[3], Jan Chrzyciciel Lampi.


 Ideał kobiecej urody na podstawie wybranych malarzy Rokoko


Dwór francuski kreował nie tylko modę, ale także konkretyzował ideał urody kobiecej. Wzorem stała się kobieta delikatna, krucha, o porcelanowo-mlecznej cerze, jasnych aczkolwiek mocno podkreślonych oczach, oraz intensywnie pomalowanych ustach. Zwykle z wysoko upiętą koafiurą, najczęściej peruczką, którą wybielano pudrem, bogato zdobiono perłami, drogimi kamieniami, klejnotami,  wstążkami, ptasimi piórami, a nawet miniaturkami ludzi czy miniaturkami przedmiotów. Fryzura bowiem nie tylko musiała pasować do sukni, ale także niejednokrotnie wyrażać emocje, poglądy, sceny z życia lub co ważne - ukazywać status społeczny osoby.[4]
W Europie w II połowie XVIII wieku, kobiety coraz częściej zaczęły wystrzegać się nielekkich peruk, włosy układały  na ramiona w grubych puklach loków, dopełnieniem stawał się zbyt dużych rozmiarów nakładany na włosy kapelusz[5], który zdobiony był często dekoracjami nawiązującymi do bieżących zdarzeń - czy to w polityce czy w kulturze. W  połowie XVIII w. kobiety nosiły suknie dwuczęściowe, które stawały się prawdziwym ciężarem dla elegantki tamtych czasów -  suknia bowiem była na wielkim stelażu, bo modne wówczas były szerokie biodra. W Polsce ze względu na fiszbinowe usztywnienie, suknie rozpięte na panier nazywano rogówkami, choć były modne także suknie zwane łokciowymi, które miały stelaż spłaszczony z przodu i z tyłu. W modzie, były także obszerne bufki i haftowane białe, kołnierzyki wokoło szyi. Osiemnastowieczne ubiory szyte były z wyśmienitych tkanin, które przedstawiały przeogromną skalę kolorów i rozmaitość faktur.[6] Nieodłącznym rekwizytem każdej eleganckiej damy były wachlarze,  kolczyki z diamentowymi wisiorkami, szpilki i zapony, które wkładano we włosy i na suknie. Modne panie, by chronić dłonie używały mufek lub rękawiczek. W garderobie rokokowej elegantki odnajdziemy jeszcze żakiety z koronkowymi angażantami przy rękawkach, okrycia podbite futerkiem, szlafroczki, bindy, czepeczki, naszyjniki czy  koronkowe buciki bez pięt (mulety). W tym czasie jeszcze nie różnicowano obuwia na prawy i lewy. Obuwie codzienne wykonywano najczęściej ze skóry, bardziej szykowne z jedwabiu.[7] [8] Pod  koniec XVIII wieku piękną kobietę charakteryzowała szczupła sylwetka z talią osy. Dlatego eleganckie niewiasty w owym czasie nosiły gorsety, które nie tylko podnosiły biusty, ale i upiększały okazałe dekolty. Wprawdzie  barokowa moda była niezwykle zróżnicowana w zależności od kraju, gorsety rządziły niepodzielnie w całej Europie. [9]
Co prawda wdzięk liczył się w tych czasach bardziej niż piękna prezencja czy okazałość noszonego stroju, ale nie wypadało nie być na czasie w temacie mody! Ideałem kobiety z okresu Rokoko we Francji była markiza de Pompadour, a w Polsce urodziwa, jedna z piękniejszych Polek, a przy tym skandalistka Zofia Potocka i przepiękna, choć o trudnym charakterze - Izabella z Czartoryskich Lubomirska. Nie sposób jednak pominąć pięknej Anny Orzelskiej i faworyty królewskiej Augusta II Mocnego, hrabiny Cosel.
Wszystkie niuanse, różne ważne szczegóły z życia ówczesnych kobiet - zauważali artyści malarze tego okresu. Piękno i zarazem charakterność kobiet z tamtych czasów - uderza z obrazów nad wyraz imponująco. Zachwycające urodą, a przy tym niesamowicie bogate kobiety tamtych czasów malowali m.in. Louis de Silvestre, Jean-Baptiste Gautier Dagoty, Maurice Quentin de la Tour, Marceli Bacciarelli, Alexander Roślin, Adélaïde Labille-Guiard, Thomas Gainsborough, Jan Chrzciciel Lampi czy François Boucher  a w Polsce Józef Faworski. Na przykładzie kilku obrazów w/w artystów okresu Rokoko pragnę przedstawić piękności tamtych czasów, by potwierdzić to co wcześniej napisałam.
Jedną z piękniejszych kobiet tego okresu była Anna Orzelska, nieślubne dziecko króla Augusta II i Henryki Renard. Hrabina Anna Katarzyna Orzelska nie otrzymała żadnego oficjalnego wykształcenia, co nie było dla niej żadną przeszkodą we włączaniu się w pęd bujnego i rozwiązłego życia na dworze Augusta II Mocnego. Piękna  hrabina wiodła dostanie życie, uwielbiała polowania, tańce, jazdę konną, nie stroniła od używek takich jak alkohol, tytoń, i jak na barokową piękność przystało kochała romanse. Trzy  lata po ślubie z księciem Karolem Ludwikiem rozwiodła się i wyjechała do Wenecji, gdzie spędzała życie  jako rozwódka i skandalistka.[10] Anna portretowana była przez wielu artystów malarzy tej epoki m.in. przez Louis‘a de Silvestre, Rosalby Carriera czy Antoine Pesne’a. Właśnie na przykładzie dzieła tego ostatnio wymienionego artysty chcę przedstawić tę piękną i próżną kobietę. Portret Anny Karoliny Orzelskiej[11] Antonie Pesne’a znajduje się w pałacu w Nieborowie.


 Portret Anny Orzelskiej z mopsem[12] 1728r. Antoine Pesne
A. Pesne, Portret Anny Orzelskiej, olej na płótnie, (1728), 233×157cm, Muzeum Narodowe w Warszawie

Jak widać z przedstawionego obrazu pani Orzelska ukazana jest o skórze jak alabaster, mocno podkreślonych brwiach, oczach i ustach, dość wysoka,  stoi na tle ogrodu. Ma zaczesaną do góry fryzurę z opadającymi na czoło lokami, które są przybrane egretą z brylantów i pereł. Bogata fantazyjnie uszyta suknia z granatowego aksamitu upięta jest na rogówce. Suknia ma głęboki dekolt wypełniony wstawką ze srebrzyście lśniącej tkaniny, ma modne rozcięcia w spódnicy i w staniku, rękawy zaś wykończone ma koronkowymi mankietami. Na lewym nadgarstku ta barokowa piękność założyła drogą bransoletkę, prawą ręką zaś przytrzymuje pieska i laseczkę ogrodową. Tak ukazana kobieta wygląda na modną i zarazem bogatą jejmość tamtych czasów.
Portret Anny Constantii Reichsgräfin von Cosel [13] pokazuje niezwykle urodziwą faworytę króla.


Portret Anna Constantia Reichsgräfin von Cosel, pierwsza połowa XVIII wieku, Malarz nieznany
Malarz nieznany, Portret Anna Constantia Reichsgräfin von Cosel, olej, pierwsza połowa XVIII wieku, 
Muzeum Łazienki Królewskie, Warszawa 

Tę śliczną metresę królewską malowało wielu artystów, ale historia czasami nieubłaganie zapomina o nazwiskach mistrzów malarstwa, którzy stają się dla historii anonimowi, tak też było z obrazem słynnej z urody hrabiny Anny Konstancji. Baron Johan von Loen tuż po jej porzuceniu przez króla, tak ją opisywał: „…Trudno o piękniejszą i bardziej wyniosłą postać. Trawiąca ją zgryzota nadała jej twarzy bladość, a należała ona do  (…) kobiet o sentymentalnej urodzie, miała wielkie, czarne i żywe oczy, jasną karnację, piękne usta i doskonale wyrzeźbiony nos (…) było w niej coś wielkiego i ujmującego…” Wrażenie jakie robiła na mężczyznach nie było powodowane tylko jej urodą i zgrabną figurą, ale także otwartością umysłu. Wszechstronne wykształcenie jakie otrzymała pomogło jej m.in. w utrzymaniu przy sobie króla przez blisko 10 lat, a to niezwykle rzadko udaje się metresom królewskim. Interesowała ją matematyka, jazda konna, wybornie strzelała. Zatem jak nietrudno się domyśleć, już jako młoda dziewczyna miała multum wielbicieli.[14]


 Portrait of the Marquise de Pompadour 1748-1755 r. Maurice Quentin de la Tour[15]
M. Q de Tour, Portrait of the Marquise de Pompadour, 
pastel na papierze szaroniebieskim naklejony na ramę (1772-1755), 177×130cm, Luwr, Paryż

Markiza  de Pompadour, została przez La Tour’a [16]przedstawiona jako protektorka sztuki i artystów, jak na to wskazują przeróżne atrybuty w jej otoczeniu. Mistrzostwo w traktowaniu materiału sukni doskonale kontrastuje z zadumanym wyrazem twarzy tej pięknej kobiety. Ten oficjalny portret nałożnicy króla Ludwika XV, potwierdza znaczącą rolę markizy w ówczesnym życiu kulturalnym i artystycznym. Dla przypomnienia dodam, że urodziwa markiza swą protekcją, wspaniałomyślnie otaczała wielu artystów, ale w szczególności Bouchera, którego stała się muzą i natchnieniem.[17]
Portret Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej pędzla Bacciarellego przedstawia jedną z elegantszych i piękniejszych Polek przełomu epoki Baroku-Rokoka.  


Izabela z Czartoryskich Lubomirska [18] [19]1757r. Marceli Bacciarelli
M. Bacciarelli, Izabella z Czartoryskich Lubomirska, olej na płótnie, (1757), 139x101cm, Muzeum w Pałacu, Wilanów

 Portret Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej pędzla Bacciarellego przedstawia jedną z elegantszych i piękniejszych Polek przełomu epoki Baroku-Rokoka. Dumna i pewna siebie księżna siedzi w zielonym  aksamitnym fotelu, ma wysoką i upudrowaną na biało, fryzurę ze spływającymi na ramiona długimi lokami, ozdobioną kwiatami pomarańczy i egretą z niebiesko-białych piór strusia. Jej alabastrowa skóra, duże i mocno podkreślone oczy i brwi, lekko zaróżowione policzki, czerwone usta, są typowe dla stylu Rokoko. Na  szyi widoczna jest koronkowa binda, którą spięła klejnotem. Suknia z błękitnego atłasu z ciemniejszym bawetem przyozdobionym rzędem modrych kokardek i głębokim kwadratowym dekoltem wykończonym białą koronką świadczy o tym, że kobieta śledziła panującą modę. Lekkość sukni jest zauważalna, bo składa się ze spódnicy bez usztywnienia i  bufiastych  rękawków spiętych błękitnymi kokardkami i wykończonymi angażantami. Na lewe ramię narzucony ma płaszcz koloru purpury podbity jak nietrudno się domyśleć gronostajami. W lewej dłoni trzyma gałązkę kwitnącej pomarańczy. Prawą dłonią dotyka łaszącego się charta.[20] 
 Portret damy in Blue[21]  [22] około 1770 r. Thomas Gainsborough
T. Gainsborough. Dama w błękicie. olej na płótnie, (około1770), 76x 64cm, Ermitaż, Petersburg



Czytająca dziewczyna [23] [24] 1776r. Jean-Honoré Fragonard
J. H. Fragoanrd. Czytająca dziewczyna. olej na płótnie,(1776), 82x65cm, 
Waszyngton, National Gallery of Art

Dzieło autorstwa Jean-Honoré Fragonarda zatytułowane Czytająca dziewczyna jest jednym z  najsłynniejszych arcydzieł stylu Rokoko w skali światowej. Niewątpliwie malarz ukazał w nim urodę portretowanej kobiety, czarowną moc kobiecej intymności i mistrzostwo swego talentu.


Portret Georgiana, Duchess of Devonshire [25] [26] 1783r. Thomas Gainsborough
T. Gainsborough. Portret Georgiana, Duchess of Devonshire, olej na płótnie , (1783), 146,5x235,6cm. 
Narodowa Galeria Sztuki w Waszyngtonie (National Gallery of Art)

Georgiana brytyjska arystokratka, w czasach sobie współczesnych była nie tylko królową arystokratycznych salonów. Znana bowiem była również ze swej niewątpliwej urody. Piękna  księżna prowadziła bujne życie towarzyskie, gromadziła wokół siebie wielu, znaczących reprezentantów świata literatury i polityki.[27]
Zofia Konstantynowna Glavani, jest niekwestionowaną pięknością polskiego Baroku. Emanująca kobiecością „przecudowna Zofija” – była trzecią żoną Stanisława Szczęsnego, najmożniejszego magnata Rzeczypospolitej. Wysoka  brunetka o dużych czarnych jak heban oczach i szczupłej budowie ciała – wg wielu jej współczesnych zbliżała się do wzorca modelowej urody o antycznym dziedzictwie. Przez jej współczesnych była porównywana do Fryne, a nawet do Wenus. Zofia Potocka uchodziła niemalże za symboliczną femme fatale czasów w których żyła, istotę o tyleż piękną co przewrotną i zdecydowanie bez granic próżną.[28]  Od stambulskiej kurtyzany, słynnej metresy wielu osobistości, nawet szpiega, stała się ulubienicą europejskich salonów. Znana nie tylko z niekwestionowanej urody, ale i z braku skrupułów. Na salony weszła jako żona Józefa Witta. Zaraz po ślubie młoda para wyjechała w podróż. Właśnie w  czasie tej podróży, gdzie się tylko pojawili budziła wszędzie zachwyt niezwykłą urodą. W tym czasie została okrzyknięta najpiękniejszą kobietą Europy, choć była wówczas w zaawansowanej ciąży.[29]


Portret Zofii Potockiej [30] [31] 1780-1790r. Jan Chrzciciel Lampi Starszy
J. Ch. Lampi, Portret Zofii Potockiej, olej, (1780-1790), Zbiory nieznane


Przykłady innych obrazów:



Maria Amalia Krystyna, 1738r. Louis de Silvestre
L. de Silvestre, Portrait of the Princess Maria Amalia of Saxony in Polish costume, olej na płótnie, (1738), 181×260cm Museo del Prado, Madryt



Portrait of Marie-Antoinette of Austria 1775r. Jean-Baptiste Gautier Dagoty
J.B. Gautier Dagoty, Portrait of Marie-Antoinette of Austria, olej na płótnie, ( 1775), 160×128cm,  Wersal, Paryż



Portret Madame de Pompadour 1756r. Francois Boucher 
F.Boucher, Portret Madame de Pompadour. olej na płótnie, (1756), 201x157cm, 
Alte Pinakothek museum, München, Germany




Marquis de Caumont-La Force 1767r., Francois-Hubert Drouais
F.H. Drouais h . Marquis de Caumont-La Force . olej na płótnie, (1767), 39x31cm, Francja




Maria Feodorovna of Wuttemberg, Empress of Russia 1777r.Alexander Roslin
A. Roslin, Portret Wielkiej Księżnej Marii Fiedorowny, olej na płótnie, (1777), 265×178cm, Hermitage Museum, Rosja



Portret Jekateriny Samojlowej 1792/96r. Jan Chrzciciel Lampi Starszy
J. Ch. Lampi Starszy. Portret Jekateriny Samojlowej, olej na płótnie, (1792/96), 104,5x82,5cm, 
Muzeum Ermitaż, St. Petersburg




Portret Wiktorii ze Skotnickich Madalińskiej, żony generała Józefa Antoniego,
1792r. Józef Faworski
J. Faworski. Portret Wiktorii ze Skotnickich Madalińskiej, żony generała Józefa Antoniego, olej na płótnie, 
(1792), 74x59cm, Muzeum Narodowe w Warszawie.









[1] Rokoko.  [online]. [Dostęp: 07 luty 2013]. Dostępny w Internecie : < http://pl.wikipedia.org/wiki/Rokoko>
[2] Rokoko. [online]. [Dostęp: 07 luty 2013]. Dostępny w Internecie : http:<//www.magazynsztuki.pl/rokoko/>
[3] Rzeczpospolita. Weekend. Malarz o reporterskich umiejętnościach. [online]. [Dostęp: 01 kwietnia 2013]. Dostępny w Internecie :  http:<//www.rp.pl/artykul/926702.html>
[4] Co się nosiło w XVIII wieku?  [online]. [Dostęp: 09 luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http:// historiamody.cba. pl/cosinosi.htm>
[5]Włosy w Rokoko.  [online]. [Dostęp: 09 luty 2013]. Dostępny w Internecie : http:<//www.handsomemen. pl/wlosy, fryzjerstwo,wlosy_w_rokoko.html>
[6]To i owo o modzie. Tkaniny. [online]. [Dostęp: 09 luty 2013]. Dostępny w Internecie : http:<//www.wilanow-palac.pl/files/70_toiowo-sites-tkaniny.html>
[7]I. Turnau, Kultura materialna oświecenia w rysunkach Daniela Chodowieckiego.Wrocław. Zakład Narodowy i Ossolińskich. 1968
[8] Ubiory kobiece w Polsce za panowania Augusta III 1733 - 1763  [online]. [Dostęp: 09 luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http://ubioryhistoryczne.blox.pl/html/1310721,262146,14,15.html?2,2010>
[9]J. KITOWICZ, OPIS OBYCZAJÓW ZA PANOWANIA AUGUSTA III. [online]. [Dostęp: 09 luty 2013]. Dostępny w Internecie: <http://literat.ug.edu.pl/kitowic/index.htm>
[10]P. Smykała, R. Kubik, Ród Renardów: [online]. [Dostęp: 03 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  http:<//www. strzelecopolski.pl/rod-renardow>
[11]A. Pesne, Portret Anny Orzelskiej. Olej  na płótnie, (1728), 233×157cm, Muzeum Narodowe, Warszawa, Polska
[12] A. Pesne, Portret Anny Orzelskiej. [il.] [online]. [Dostęp: 03 luty 2013]. Dostępny w Internecie:  <http:// upload. wikimedia.org/wikipedia/commons/9/96/Pesne_Anna_Orzelska.jpg>
[13] Malarz nieznany, Portret Anna Constantia Reichsgräfin von Cosec. Olej, pierwsza połowa XVIII wieku, Muzeum Łazienki Królewskie, Warszawa, Polska  
[14]M. Goetz. Hrabina Cosel między prawdą a fikcją. [il.] [online]. [Dostęp: 10 luty 2013]. Dostępny w Internecie : http:<//www.obliczakultury.pl/publicystyka/felietony-i-eseje/2773-hrabina-cosel-miedzy-prawda-a-fikcja>
[15] M. Q de Tour, Portrait of the Marquise de Pompadour. Pastel  na papierze szaroniebieskim naklejony na ramę (1772-1755), 177×130cm, Luwr, Paryż, Francja
[16] M. Q de Tour, Portrait of the Marquise de Pompadour . [il.] [online]. [Dostęp: 09 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  <http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pompadour6.jpg>
[17]F.Boucher, Portret Madame de Pompadour [w:] Historia sztuki 1000-2000 Red. Alain Mérot, wyd. Arkady; 1995, s.302-303. ISBN 83-213-3974-3
[18] M. Bacciarelli, Izabella z Czartoryskich Lubomirska. Olej  na płótnie, (1757), 139x101cm, Muzeum w Pałacu, Wilanów, Polska
[19] M. Bacciarelli, Izabella z Czartoryskich Lubomirska [il.] [online]. [Dostęp: 09 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  http:<//www.wilanow-palac.pl/galeria/13303/0/foto/0>
[20]A. Straszewska. O idealnym stroju „ślubnym” Izabeli Czartoryskiej. [online]. [Dostęp: 09 luty 2013]. Dostępny w Internecie : http:<//www.wilanow-palac.pl/o_idealnym_ osiemnastowiecznym_stroju_slubnym_izabeli_lubomirskiej.html>
[21] T. Gainsborough, A Woman in Blue. [il.] [online]. [Dostęp: 09 luty 2013]. Dostępny w Internecie :   <http:// rusava. me/high-resolution-paintings-and-drawings-from-the-state-hermitage-museum/thomas-gainsborough-a-woman-in-blue>
[22] T. Gainsborough, Dama w błękicie. Olej  na płótnie, (około1770), 76x 64cm, Ermitaż, Petersburg, Rosja
[23] J. H. Fragoanrd. Czytająca dziewczyna [il.] [online]. [Dostęp: 11 luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/69/Fragonard%2C_The_Reader.jpg>
[24] J. H. Fragoanrd. Czytająca dziewczyna. Olej  na płótnie,(1776), 82x65cm, Waszyngton, National Gallery of Art.
[25] T. Gainsborough. Portret Georgiana, Duchess of Devonshire. Olej  na płótnie, (1783), 146,5x235,6cm. Narodowa Galeria Sztuki w Waszyngtonie (National Gallery of Art)
[26] T. Gainsborough. Portret Georgiana, Duchess of Devonshire . [il.] [online]. [Dostęp: 23 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  <http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Thomas_Gainsboroguh_ Georgiana_Duchess_ of_ Devonshire_ 1783. jpg &filetimestamp=20060330070946>
[27] T. Gainsborough. Portret Georgiana, Duchess of Devonshire [online]. [Dostęp: 23 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  <http://pl.wikipedia.org/wiki/Georgiana_Cavendish>
[28] H. Widawka. Perły pięknej Zofii. [online]. [Dostęp: 09 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  http:<//www.wilanow-palac.pl/perly_pieknej_zofii.html>
[29] J. Łojek: Dzieje pięknej Bitynki. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1982. ISBN 83-211-0337-5
[30] J. Ch. Lampi, Portret Zofii Potockiej. Olej, (1780-1790), Zbiory nieznane
[31] J. Ch. Lampi, Portret Zofii Potockiej, [il.] [online]. [Dostęp: 09 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  <http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Zofia_Wittowa_Potocka.jpeg&filetimestamp=20100320224310>

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz