Ideał kobiecej urody w poszczególnych epokach - OŚWIECENIE 1740-1822r.

OŚWIECENIE 1740-1822r.

Sapere aude! Miej odwagę posługiwać się swym własnym rozumem (…) – tak oto brzmi hasło Oświecenia.”[1] Przyjmuje się, że czas trwania Oświecenia w Polsce obejmuje rok 1740- właśnie wtedy powstaje Collegium Nobilium, zaś rok 1822 to równie ważne wydarzenie a mianowicie wydanie pierwszego tomu Poezji Mickiewicza.

 Wyróżnia  się trzy podokresy Oświecenia  w naszym kraju:

1) do końca panowania Augusta III (nurt oświeceniowy pojawia się na tle kultury sarmackiej)
2) okres stanisławowski (panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego czyli 1764–95)
3) okres postanisławowski (po III rozbiorze Polski 1795r)[2]

  Oświecenie to  epoka w dziejach kultury Europy określana  jako "wiek rozumu" lub "wiek filozofów". Ludzie w tym czasie bardziej cenili sobie wszystko to, co dało się ogarnąć  rozumem i intelektem (empiryzm) niż uczuciem, emocjami lub wiarą. Powrócono do wzorców klasycznych w wielu dziedzinach. Wśród nowinek  wyznaniowych znalazły się deizm i ateizm- możemy tu zaobserwować zmniejszającą się rangę Kościoła. W wielu krajach Europy jak i w Polsce doszło do sekularyzacji (zeświecczenia), czego znakomitym przykładem jest w 1789 – sekularyzacja majątków biskupstwa krakowskiego na rzecz państwa.  Idee  oświecenia doprowadziły do ustanowienia Praw Człowieka a w Polsce do powstania Konstytucji 3 maja. [3]

Ideał kobiecej urody na podstawie twórczości wybranych malarzy Oświecenia

Jak w każdej epoce tak i w epoce Oświecenia tworzyli artyści. Malarze czasów Stanisława Augusta, podobnie jak inni artyści tego okresu i reprezentowana  przez nich sztuka, przeobrażała się ze stylu barokowo-rokokowego w stronę klasycyzmu.  Nurt  klasycyzmu, nawiązywał w formie i treści do antyku, przez długi czas współistniejąc z rokokiem,  barokiem, a potem z sentymentalizmem.[4] Tomasz Kajetan Węgierski, polski poeta Oświecenia, napisał wiele utworów. Ja chciałabym wspomnieć tylko o dwóch, ale jakże ważnych, bowiem w utworze pt. Spędzenie czasu[5] oraz pt. Żona – Sen[6] wybornie opisuje modę epoki Oświecenia, zachowanie kobiet i ich urok oraz piękny wygląd.

Spędzenie czasu  -Tomasz Kajetan Węgierski fragmenty(…)

Wolę ja patrzeć na rozwódki młode, Co się z chłopcami bawią po kryjomu, Co przez swój rozwód weszli tylko w modę, Niźli źle bajać o nich lada komu. Wolę ja patrzeć na dziewcząt orszaki I trawić z nimi posępne wieczory, Słuchać, jak to tam i kontusz, i fraki Są ukształcone różnymi pozory. Jak to tam pełno wykwintnej młodzieży, Jak to Eliza na bal się wybiera, Ten zrzuci trzewik, a tamten przymierzy, Ten jej za wielki, a tamten uwiera. To weźmie szlafrok, to lewitkę włoży, To się w podwłośnik znowu przeistoczy, To zamaskować zupełnie się sroży, To na polonez obraca swe oczy. To białą weźmie spódnicę z frędzlami, Niebieską zrzuci, to różową dają, To haftowany dezabil z muszkami, To: «w tym nie byłam», to: «w tym mnie poznają».

To czarny bierze kapelusz na głowę, To go upina kwiateczki różnymi, To kwiatki zrzuci, bufy da gazowe, To á' la Malbrug z brzegami czarnymi. To weźmie czepiec, to dormez pod brodę, To toczek z wstążek klejonych pleciony, To marmurata, że świeżo na modę Z Paryża pocztą został przywieziony. Na wasze, młodzi, złudzenie, na wasze, Nie powiem, jak się piękna płeć gotuje, Jak wstążką głowę z niechcenia przepasze, Jak włos misternie trefi i pudruje. Jak się sznurówką krępuje i dręczy, Jak swe w zwierciadłach ruszenie układa, Jak się do siebie przymila i wdzięczy, Jak sobie mówi, sobie odpowiada.(…)

Tomasz Kajetan Węgierski Żona. — Sen.

Patrzno, czym się nieodmienił? Dzisiem się przez sen ożenił. Ach! bracie jaka wygoda, W pierwszych nocach żona młoda! Pomyśl sobie tylko proszę, Jakie mogą być roskosze? Aż mi jeszcze idzie ślina; W piętnastu leciech dziewczyna, Na twarzy z różą lilia, Gembusia à la Davia. Oczy duże, żywe, czarne, Miłe, lubieżne, figlarne; Usta świeże, ząbki czyste, Piersi twarde i toczyste, Rączka pulchna, nóżka mała, Wszędzie równa piękność ciała. Patrz wnetem się jej uchwycił I pókim się nienasycił, Starałem się robić dziwy, Nigdy syty, zawsze chciwy. Osobliwszą jakąś mocą, Dzień był u mnie nawet nocą, A choć w najdłuższej ciemnocie, Niezbywało na ochocie. Lecz z czasem ustały siły, Te igraszki się sprzykrzyły: Żona była jeszcze młoda, W samym kwiecie jej uroda: Tłum się gachów o nią kręci Gdy ja nie mam do niej chęci. Odpowiem, rzekłem, przed Bogiem, Jeźli ją puszczę odłogiem, I przez jakieś sentymenta Dam zakopać jej talenta. Nie jestem z siebie bogaty, Będę z niej ciągnął intraty; Żaden ubóstwem nie tyje, Każdy z tego co ma, żyje. Skorom się pozbył zazdrości, Aż tu zaraz miałem gości; Przybywali w mój dom różni, Czuli, fircyki i możni.

Żona z każdym była grzecznie, Starzy wzdychali serdecznie, Fircyki mi się chlubili, A bogaci zaś płacili. Sprzyjało szczęście łaskawe, Miałem dusie, i zabawę: Ani mi zmieszały szyków, Żarty drwiarzów, złość języków: Zawszem na to mówił: przecie Trzeba coś znaczyć na świecie.  Ach! jak błądzą lata młode! Do czasu dzban nosi wodę, To wszystko z czasem ustawa. Przyszła ospa niełaskawa, Groźnej jej zlękły się ręki Śmiechy, umizgi i wdzięki Uciekły, za niemi w ślaki Wyniósł się też jaki taki. Dali nam na miejsce swoje Gniewy, zwady, niepokoje. Poszły z wiatrem wszystkie zbiory, Dary, grzeczności, honory. Lecz moja kochana żona Pańsko żyć przyzwyczajona, Wkrótce zjadła swoje grosze I mnie skubała potrosze. Obu nas czekała nędza: Szedłem czym prędzej do księdza.  «Mój ty Wielebny Prałacie, «Tuszę że mi rozwód dacie. «Oto mam przyczyny słuszne «Jak cielesne, tak i duszne. — Pojmuję, rzekł: twoje żądze, Ale masz-że ty pieniądze? Trzeba mi zapłacić wprzódy, Niedają się tak rozwody. —  «Niech się Prałat upamięta! «Oto są impedimenta.» —  To są tylko wszystko drwiny, Bez dusiów nie ma przyczyny. —  Jam prawił morał z mej strony, Lecz on był nieporuszony, Z gniewem prośby me odrzucił; Jam się tym czasem ocucił

Katarzyna Maria była jedną z piękniejszych londyńskich kurtyzan. Była znana nie tylko z olśniewającej urody, ale także z celnego dowcipu, zamiłowania do jeździectwa,  stała się muzą i natchnieniem dla wielu  artystów malarzy tego okresu.

Kitty Fisher [7] [8]1763-1764r. Sir Joshua Reynolds

J. Reynolds. Kitty Fisher. Olej na płótnie, (1763-64), 99x77,5cm, 

Trustees of the Bowood Collection, Bowood House, Wiltshire, UK

---

[1] I. Kant. Wikicytaty. [online]. [Dostęp: 17 luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http://pl.wikiquote. org/ wiki/ Immanuel_Kant>

[2] Język polski encyklopedia w tabelach, Red. Witold Mizerski, Wydawnictwo Adamantan, Warszawa 2000. [online]. [Dostęp:11 luty 2013]. Dostępny w Internecie :<http://portalwiedzy.onet.pl/130132,,,,okresy_ literackie_ oswiecenie,haslo. html>

[3] Oświecenie w Polsce. [online]. [Dostęp: 09 luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http://pl.wikipedia. org/ wiki/O%C5%9Bwiecenie_w_Polsce>

[4] Język polski encyklopedia w tabelach, Red. Witold Mizerski, Wydawnictwo Adamantan, Warszawa 2000. [online]. [Dostęp: 11 luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http://portalwiedzy.onet.pl/130132,,,,okresy_ literackie_ oswiecenie ,haslo.html>

[5] T. K. Węgierski. Spędzenie czasu. [online]. [Dostęp: 17 luty 2013]. Dostępny w Internecie : http://pl. wikisource .org/wiki/Sp%C4%99dzenie_czasu

[6] T. K. Węgierski. Żona-Sen. Wydaw. Jan Nep. Bobrowicz, 1837. Lipsk. [online]. [Dostęp: 17 luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http://pl.wikisource.org/wiki/Poezye_Tomasza_Kajetana_W%C4%99gierskiego /% C5% BBona. _% E2% 80%93_Sen>

[7] J. Reynolds. Kitty Fisher. Olej na płótnie, (1763-64), 99x77,5cm, Trustees of the Bowood Collection, Bowood House, Wiltshire, UK

[8] J. Reynolds. Kitty Fisher. [il.] [online]. [Dostęp: 06 kwietnia 2013]. Dostępny w Internecie :   http:<//www.abcgallery. com/R/reynolds/reynolds101.html>