Ideał kobiecej urody w poszczególnych epokach - ROMANTYZM 1822-1863

ROMANTYZM 1822-1863 r.

Romantyzm w Polsce trwał 41 lat czyli od 1822 roku do 1863 roku. W roku  1822 wydano pierwszy tom Poezji Adama Mickiewicza, a w roku 1863 upadło Powstanie Styczniowe. [1] Ważne daty to także te, gdzie doszło do upadku Powstania Listopadowego i wielkiej emigracji, czyli 1830-1831. Pierwszoplanową rolę w Romantyzmie grała wiara, intuicja i uczucie- często miłość wbrew rozsądkowi, wiara w zwycięstwo pomimo braku perspektyw. Uduchowiano  naturę, bowiem była ona pośrednikiem w kontakcie z Bogiem[2] wierzono w gusła i zabobony, dodawano szczypty egzotyki do utworów i dzieł malarskich. Bohater romantyczny to samotny biały żagiel płynący ku przeciwnościom losu. To przede wszystkim człowiek wrażliwy, nieufny rozumowi i logicznemu pojmowaniu świata. Malarstwo tego okresu charakteryzowało bogactwo barw i kontrastowość światłocienia. Opierając  się o aktualne wydarzenia malarze poprzez symbolizm przemycali wzorce patriotyczne i walkę o wolność. Do romantycznej tematyki obrazów zaliczyć można także człowieka i jego przeżycia, magię przyrody i jej potęgi wobec świata ludzi.

 Ideał kobiecej urody na podstawie twórczości wybranych malarzy Romantyzmu

Kobiety Romantyzmu charakteryzowała przede wszystkim eteryczność. Były muzami malarzy. Ich urodę, wdzięk i delikatność opiewali także ówcześni poeci. Romantyczny poeta upajał się urodą kobiety, widział w niej bowiem anioła, gdy była, choć trochę sentymentalna i bardziej wrażliwa. Poeta błądził, więc w sferach wyobraźni, poszukując swej wybranki nie w realnym świecie, ale w przestrzeni zmysłów i przeczuć. Kobieta widziana przelotnie, nieznana, wymarzona, staje się przedmiotem tęsknoty, uczucia-pożądania, miłości[3]. Dla mężczyzny, ideałem kobiety w romantyzmie była zwykle taka, o którą trzeba było długo zabiegać i wiele przecierpieć, aby móc z nią być. Romantycy, powodowani rozczarowaniem, podkreślali zmienność natury kobiecej, niestałość w uczuciach. Niewiasty pozwalały się kochać biednemu poecie, ale wychodziły za mąż za starszych i bogatych mężczyzn - z rozsądku, często z nakazu rodziny, by ratować podupadłe majątki rodziców. W konwencji miłości romantycznej, kobieta powinna łączyć w sobie piękno zewnętrzne z pięknem duchowym. Przykładem tego są choćby imiona, które często symbolizowały piękno ich wnętrza: dobroć, skromność, łagodność, czystość i niewinność.

Podsumowując,  romantycy ubóstwiali i kochali kobiety jako istoty spoza świata materialnego i tak też je przedstawiali w literaturze i malarstwie.

Przykładem do moich wyżej wymienionych rozważań będzie istny epos autorstwa H. Heine, który powstał na cześć urody polskich kobiet na początku XIX wieku. Tam m.in. padają słowa: "Gdybym miał pędzel Rafaela, melodie Mozarta, język Calderona, być może udałoby mi się wyczarować w wasze piersi uczucie jakiego doznalibyście, jeśli prawdziwa Polka, z krwi i kości, ta nadwiślańska Afrodyta, zjawiła się przed waszymi łaskawymi oczami. Lecz czymże są barwne plamy rafaelowskiego pędzla wobec tych piękności, które z radością stworzył Pan Bóg i najweselszych snadź chwilach swoich? Czymże są mocartowskie pobrzękiwania wobec słów (...), które wypływają z różnych warg tej słodkiej kobiety? I czym są kalderonowskie gwiazdy na niebie, czym kwiaty na ziemi wobec kobiety polskiej, którą nazywam aniołem ziemskim, mianując na odwrót anioły niebiańskie - Polkami nieba. Tak, mój drogi, kto spojrzał w ich oczy gazele, ten wierzy w niebo (...) choćby nawet był   najgorliwszym zwolennikiem barona Holbacha". [4] Kolejnym przykładem jest wiersz (poniżej) Charles’a Baudelaire pt.: „Do przechodzącej” (tł. J. Opęchowski).

            Tak jak w epoce Oświecenia ubiór był wizytówką człowieka, określał jego pochodzenie i przynależność klasową, tak w Romantyzmie strój stał się środkiem wyrazu własnej osobowości. Ubiór kobiety miał, za zadanie podkreślać jej wspomnianą wcześniej eteryczność i urodę, a pastelowe, jasne barwy, lekkie tkaniny, gładkie lub w drobny wzorek, stwarzać wrażenie delikatności i łagodności. Panie zakładały „lejące się” suknie. Po niedługim czasie stan sukni podniósł się pod biust. Kobiety  oprócz obszernych dekoltów zaczęły lubować się także w wysokich kołnierzach, przekonywały się do długich rękawów. Zmiany światopoglądowe i ekonomiczne w połowie XIX w. trwały nadal i dość szybko doprowadzały do powstawania coraz to nowego wzorca sylwetki kobiecej. Swoistą rewolucję przeszły toalety pań, bowiem po upadku Napoleona, porzucono styl Empire już na dobre. Połowa wieku XVIII przyniosła krynolinę, falbanki i niesamowicie spore rozmiary sukien. Sukienki stawały się coraz bardziej obszerne i udrapowane. Spódnica nakładana na krynolinę i coraz to mnożące się halki osiągała często średnicę nawet do 3m. Modna  dama była na nowo mocno ściśnięta gorsetem, zyskując "talię osy". Kobiece ramiona nabrały przerafinowanej spadzistości i obszerności dzięki nisko wszytym, niezmiernie szerokim rękawom. Tak więc styl biedermeier wykreował sylwetkę w kształcie litery "X" (styl ten skończył się około 1848roku) [5] [6] Włosy najczęściej układano godzinami w misterne loczki. Potem całość upinano w wysoki węzeł na czubku głowy, w który dla większego efektu, wpinano ozdobną spinkę, perły, kwiaty, diademy, kokardy czy dość sporych rozmiarów pawie pióra. [7] Na kobiece głowy wkładano także bogato zdobione turbany, czepeczki, kapelusze.

[8] [9] Białe lica, lekko zaróżowione policzki, nieśmiałe spojrzenie i czysta dusza - wszystko to trafnie opisał Adam Mickiewicz w utworze pt.: „Moja pieszczotka” (poniżej).

Najważniejsze dla niewiasty było posiadanie z natury foremnych kształtów. Urodziwa pani winna np. posiadać niewielki, prosty, kształtny nos, kibić szczupłą i delikatną, duże oczy, bujne długie włosy, usta koloru korali, perłowe ząbki

Malarze, którzy portretowali piękne kobiety tej romantycznej epoki wprost idealnie poprzez swoje znakomite dzieła przekazali wiedzę na temat wyglądu niewiast. Oto wg mnie najznakomitsze tego przykłady.

Portret Celiny z Sulistrowskich Radziwiłłowej  [10] [11] 1825-1830 r. 

Franciszek Ksawery Lampi

Olej na płótnie, (1825-1830) 68x55cm,  Muzeum Narodowe, Warszawa

Piękny portret Celiny z Sulistrowskich Radziwiłłowej ukazuje pełną wdzięku i dystynkcji damę w woalach[12].

  

  Portret damy w naszyjniku z pereł   [13] [14] 1827r.  Karol  Gottlieb Schweikart

Olej na płótnie, (1827), 28x35cm, Desa

  

Portret Antoniny z Czyszkowskich Gepner [15] [16] 1828r. Rafał Hadziewicz

Olej na płótnie, (1828), 65,5x54,5cm, Muzeum Narodowe, Warszawa

Portret Karoliny Towiańskiej[17] [18] 1831r. Walenty Wańkowicz

Olej na płótnie, (1831) 82,5x68,5cm, Muzeum Narodowe, Warszawa 

Portrait of Mrs. Samuel Bell[19] [20]1832r. Jean Joseph Vaudechamp

Oil on canvas (1832) , 80x64.8 cm, Private Collection, Oakland, California.

Cecylia von Oldeburg, ks. Szwedzka[21] [22] 1835r. Peter, Emanuel     

Gwasz-akwarela, kość, (1835), 10,5x7,4cm, Muzeum Narodowe, Warszawa

Portret młodej damy w krynolinie[23] [24] 1838r. 

Ender, Johann Nepomuk

Papier –akwarela , (1838) 22,0x16,7 cm, Muzeum Narodowe, Warszawa

Portret młodej kobiety [25] [26] 1848 r.

Romuald Roman Chojnacki

Olej na płótnie, (1848), 92x70.5 cm, Agra Art

Barbe Dmitrievna Mergassov Madame Rimski-Korsakow[27] 1864r. 

Franz Xaver Winterhalter [28]

Olej na płótnie, (1864), 117×90 cm, Musée d'Orsay , Paryż.

Madame Rimski-Korsakow była piękną kobietą, ale najpiękniejszą kobietą drugiej połowy XIX wieku okrzyknięto cesarzową Austrii - Elżbietę, popularnie nazywaną  Sisi. 

Niesamowita uroda cesarzowej rozkwitła w latach sześćdziesiątych XIX stulecia, gdy miała ona około 25-30 lat. Wrażenie wywoływała przede wszystkim swoją naturalnością a nie makijażem. Zniewalała i przyciągała wzrok jej piękna sylwetka, wysoka, szczupła, z gęstymi, długimi włosami, gustownymi strojami i majestatycznymi ruchami i opanowaniem.[29] Elżbieta swój wygląd zawdzięczała ciężkiej pracy. Codziennie wstawała około 5 rano i do późnych godzin porannych odbywała toaletę. Często uprawiała głodówki, z fantazją jeździła konno, z pasją uprawiała szermierkę. Codziennie wykonywała przeróżne ćwiczenia gimnastyczne, wręcz przesadnie dbała o swe ciało. Kontrolowała wagę, raz dziennie jadła posiłek. Przy 172 cm ważyła  około 50 kg. Cesarz Fryderyk o Elżbiecie mówił tak: „… Cesarzowa nie siada, tylko majestatycznie zajmuje miejsce; nie wstaje, tylko się podnosi; nie chodzi, tylko kroczy z godnością. Jej pojawienie się wprawiło mnie w niemy zachwyt”. Szach perski określał ją tak: „…To najbardziej czarująca ze wszystkich znanych mi kobiet. Co za godność! Co za śmiech! Co za dobroć! Jeśli tu wrócę, to tylko dlatego, by ją jeszcze raz ujrzeć…” Prezydent Francji, Felix Faure również się nią zachwycał:” … Cesarzowa jest boska. Niczym Francuzka …” [30]

Empress Elisabeth of Austria in a White Ball Dress[31] [32] 1865r. 

Franz Xaver Winterhalter

Olej na płótnie, (1865), 255x155cm, Kunsthistorisches Museum, Vienna

---

[1] Język polski encyklopedia w tabelach, Red. Witold Mizerski, Wydawnictwo Adamantan, Warszawa 2000. [online]. [Dostęp: 11 luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http://portalwiedzy.onet.pl/130133 ,,,,okresy_ literackie_romantyzm,haslo.html>

[2] Język polski encyklopedia w tabelach, Red. Witold Mizerski, Wydawnictwo Adamantan, Warszawa 2000. [online]. [Dostęp: 11 luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http://portalwiedzy.onet.pl/130133 ,,,,okresy_ literackie _romantyzm,haslo.html>

[3] Ch. Baudelaire, Do przechodzącej. tł. J.Opęchowski [online]. [Dostęp: 11 luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http://poema.pl/publikacja/1551-charles-baudelaire-do-przechodzacej-tl-dot-j-opechowski>

[4] J. Kalczuk. Ideały piękności. Uroda kobiet. Obyczaje i postacie Polski szlacheckiej XVI-XVIII wieku. [online]. [Dostęp: 16 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  http:<//www.glospolski.narod.ru/10/10-06.htm>

[5] M. Siedlik. Od togi do bikini - z historii ubiorów. [online]. [Dostęp: 16 luty 2013]. Dostępny w Internecie : http:<//www.zso.tarnow.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=57&Itemid=82>

[6] M. Brzeziński. Krynoliny gorsety, surduty i cylindry. Kilka słów o modzie dziewiętnastowiecznego Poznania .[online]. [Dostęp: 11 luty 2013]. Dostępny w Internecie : http://poznanskiehistorie.blogspot.com/2011/12/ krynoliny-gorsety-surduty-i-cylindry.html>

[7] Moda w Romantyzmie. [online]. [Dostęp: 11 luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http://romantyzm.klp.pl/a-8571.html>

[8] F. Chopin, A. Mickiewicz. Moja pieszczotka. [online]. [Dostęp: 11 luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/composition/detail/id/193>

[9] F. Chopin, A. Mickiewicz. Moja pieszczotka. [online]. [Dostęp: 11 luty 2013]. Dostępny w Internecie <http://translate.google.pl/translate?hl=pl&sl=en&u=http://www.recmusic.org/lieder/get_text.html%3FTextId%3D11391&prev=/search%3Fq%3Ds%25C5%2582owa:%2BAdam%2BMickiewicz%2B%2BMoja%2Bpieszczotka%2B%2B1837r.%2Bop.%2B74%2Bno.%2B12.%26hl%3Dpl%26tbo%3Dd%26biw%3D1280%26bih%3D852&sa=X&ei=ilsZUYzWOYvQsgax8YHoBQ&ved=0CEcQ7gEwBA>

[10]F. K. Lampi , Portret Celiny z Sulistrowskich Radziwiłłowej . [il.] [online]. [Dostęp: 23 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  <http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=4966&from=pubindex&dirids=52&lp=328>

[11] F. K. Lampi Portret Celiny z Sulistrowskich Radziwiłłowem. Olej na płótnie, (1825-1830) 68x55cm,  Muzeum Narodowe, Warszawa

[12] S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Fr. Stolot, HISTORIA MALARSTWA POLSKIEGO. Kraków. Wydawnictwo Ryszard Kłuszczyński. 2006,s.132-133.

[13] K. G. Schweikart. Portret damy w naszyjniku z pereł. Olej na płótnie, (1827), 28x35cm, Desa

[14] K. G. Schweikart . Portret damy w naszyjniku z pereł. [il.] [online]. [Dostęp: 06 kwietnia 2013]. Dostępny w Internecie :  http:<// http://www.desakatowice.com/pl/oferta-sprzedazy/malarstwo-i-rysunek,5 >

[15] R. Hadziewicz, Portret Antoniny z Czyszkowskich Gepner. Olej na płótnie, (1828), 65,5x54,5cm, Muzeum Narodowe , Warszawa

[16] R. Hadziewicz, Portret Antoniny z Czyszkowskich Gepner. [il.] [online]. [Dostęp: 23 luty 2013]. Dostępny w Internecie : < http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=4704&from=pubindex&dirids=52&lp=229>

[17] W. Wańkowicz,  Portret Karoliny Towiańskiej Olej na płótnie, (1831)82,5x68,5cm,   Muzeum Narodowe, Warszawa

[18] W. Wańkowicz,  Portret Karoliny Tobiańskiej. [il.] [online]. [Dostęp:23 luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=5107&from=pubindex&dirids=52&lp=805>

[19] J. J. Vaudechamp, Portrait of Mrs. Samuel Bell . Oil on canvas (1832) , 80 x 64.8 cm, Private Collection, Oakland, California.

[20] J. J. Vaudechamp, Portrait of Mrs. Samuel Bell. [il.] [online]. [Dostęp:17luty 2013]. Dostępny w Internecie : <http://74.7.240.133/FMPro?-db=ABTB_Inventory.fp5&-format=/abtb/inv_a_detail_5.html&-lay= www_archived_catalog&-RecID=12778266&-Find>

[21] P. Emmanuel, Cecylia von Oldeburg, ks. Szwedzka. gwasz-akwarela, kość, (1835), 10,5x7,4cm, Muzeum Narodowe, Warszawa

[22] P. Emmanuel, Cecylia von Oldeburg, ks. Szwedzka. [il.] [online]. [Dostęp: 16 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  http:<//www.cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=3272&from=pubindex&dirids=122&lp=20>

[23] J Nepomuk .Portret młodej damy w krynolinie. papier –akwarela , (1838) 22,0x16,7cm, Muzeum Narodowe , Warszawa

[24] J Nepomuk .Portret młodej damy w krynolinie. [il.] [online]. [Dostęp: 16 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  http:<//www.cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=4218&from=pubindex&dirids=122&lp=136>

[25] R.R. Chojnacki. Portret młodej kobiety, olej na płotnie,(1848), 92 x 70.5cm, Agra Art

[26] R.R. Chojnacki. Portret młodej kobiety. [il.] [online]. [Dostęp: 28 kwietnia 2013]. Dostępny w Internecie :  http:<//www.agraart.pl/nowe/artists/chojnacki-romuald-roman-polska-agra-art-aukcje-obrazy-antyki.html>

[27] F. X. Winterhalter. Barbe Dmitrievna Mergassov Madame Rimski-Korsakow. [il.] [online]. [Dostęp: 11 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  <http://translate.google.pl/translate?hl=pl&sl=en&u=http://en. .wikipedia .org/ wiki/Commons: Category:Franz_Xaver_Winterhalter&prev=/search%3Fq%3DFranz%2BXavier%2BWinterhalter%26hl%3Dpl%26sa%3DN%26tbo%3Dd%26biw%3D1280%26bih%3D852&sa=X&ei=MDsZUeatFdSRhQeX6IDoBQ&ved=0CF0Q7gEwCA>

[28] F. X. Winterhalter. Barbe Dmitrievna Mergassov Madame Rimski-Korsakow olej na płótnie, (1864), 117×90cm, Musée d'Orsay , Paryż.

[29] Sisi- Cesarzowa z Austrii.  [online]. [Dostęp: 27 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  http:<//www. guideaustria .com/index.php?option=com_content&view=article&id=22&Itemid=27&lang=pl>

[30] Sisi zbuntowana cesarzowa. [online]. [Dostęp: 27 luty 2013]. Dostępny w Internecie :   <http://wprawki. blox. pl/html/1310721,262146,21.html?376099>

[31] F. X. Winterhalter, Empress Elisabeth of Austria in a White Ball Dress. Olej na płótnie, (1865), 255x 155cm, Kunsthistorisches Museum, Vienna

[32] F. X. Winterhalter, Empress Elisabeth of Austria in a White Ball Dress. [il.] [online]. [Dostęp: 27 luty 2013]. Dostępny w Internecie :  http:<//www.pubhist.com/work /11334/franz-xaver-winterhalter/empress-elisabeth-of-austria-in-a-white-ball-dress>